Sudan, Rusya’nın Afrika’daki ilk deniz üssünü Kızıldeniz kıyısında kurmasına onay verdi. Sudan Dışişleri Bakanı, uzun süredir ertelenen bu askeri liman projesinin artık hayata geçirileceğini duyurdu.
Bu gelişme, Rusya’nın Doğu Akdeniz’deki Tartus Deniz Üssü’nün geleceği konusunda yeni tartışmaları da beraberinde getirdi.
Rusya-Sudan Askeri İşbirliği
Moskova ve Hartum, 2023 yılında Sudan’da Rus Donanması için bir lojistik merkez kurulmasına yönelik anlaşma imzalama niyetlerini açıklamıştı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, bu duyuruyu Sudanlı mevkidaşı Ali al-Sadiq Ali ile düzenlediği ortak basın toplantısında yaptı.
Lavrov, Afrika’ya yaptığı ikinci tur kapsamında 9 Şubat 2023’te Sudan’ı ziyaret etti ve Sudan’ın fiili lideri Abdel Fattah al-Burhan, yardımcısı Mohamed Hamdan Dagalo ve Sudan Dışişleri Bakanı Ali al-Sadiq ile bir araya geldi. Lavrov, Sudan’ı en son 2014 yılında ziyaret etmişti.
Küresel Deniz Üsleri Yarışı
Sudan kıyılarında bir Rus donanma üssü kurulması, ABD ve Çin’in güneydeki Cibuti’de üsleri bulunması nedeniyle stratejik bir hamle olarak değerlendiriliyor. Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yusuf Ahmed el-Şerif, Moskova ziyareti sırasında iki ülkenin Rus üssünün kurulması konusunda tam mutabakat sağladığını ve hiçbir engelin bulunmadığını teyit etti.
Kızıldeniz, Süveyş Kanalı’nı Hint Okyanusu’na bağlayan ve küresel ticaretin yaklaşık %12’sinin geçtiği kritik bir su yolu olması nedeniyle büyük jeopolitik önem taşıyor.
Sudan’daki Rus Üssünün Arka Planı
Rusya’nın Sudan’da askeri varlık kurma planı, ilk kez 2017’de dönemin Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in Soçi ziyaretinde gündeme geldi. 2020 yılında imzalanan anlaşmayla, Rusya’nın Sudan’da 25 yıl boyunca nükleer güçle çalışan gemiler de dahil olmak üzere dört donanma gemisi bulundurmasına izin verildi.
Lavrov ile görüşmesi sonrasında Sudan Dışişleri Bakanı Şerif, yeni bir anlaşmaya gerek olmadığını, 2020 anlaşmasının geçerli olduğunu ve sadece iki tarafın onayının gerektiğini açıkladı.
Sudan’daki İç Savaş ve Rusya’nın Stratejisi
Sudan’daki askeri ve sivil liderler arasındaki anlaşmazlıklar, üssün kurulmasına yönelik ilerlemeyi yavaşlattı. Nisan 2023’te Sudan ordusu ile paramiliter Hızlı Destek Güçleri (RSF) arasındaki iç savaş durumu daha da karmaşık hale getirdi. Bu süreçte, Rusya destekli Wagner Grubu’nun RSF’yi desteklediği, Kremlin’in ise Sudan ordusuyla temaslarını sürdürdüğü gözlemlendi.
Rusya’nın Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na erişim sağlayacak deniz üssü planı, Sudan’daki siyasi istikrarsızlık nedeniyle askıya alındı. Ancak Rusya, Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’ne (SIPRI) göre Sudan’ın askeri harcamalarının yaklaşık %87’sini karşılamaya devam ediyor.
Sudan-Rusya Askeri İşbirliği Devam Ediyor
Kasım 2020’de Sudan Deniz Kuvvetleri, Rusya’dan bir eğitim gemisi aldı. İkili askeri işbirliği anlaşması kapsamında ortak askeri eğitim, mühendislik eğitimi ve teknik destek sağlanıyor.
Nisan 2023’te Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov Sudan’ı ziyaret ederek orduya sınırsız destek sözü verdi. Ayrıca Rusya, BM Güvenlik Konseyi’nde Sudan’a insani nedenlerle ateşkes çağrısı yapan bir kararı veto ederek İngiltere tarafından eleştirildi.
Son dönemde Sudan ordusu, RSF’ye karşı birçok zafer kazandı. ABD, Sudan ordusunun lideri Abdülfettah el-Burhan’a, müzakereler yerine savaşı tercih ettiği gerekçesiyle yaptırım uyguladı.
Rusya’nın Afrika’daki Alternatif Planları
Rusya’nın Sudan’daki pozisyonu değişkenlik gösterirken, Moskova ve Wagner Grubu çatışmanın her iki tarafına da destek sunarak güç dengesini lehine çevirmeye çalışıyor. Bu süreçte Rusya, Afrika’daki askeri varlığını genişletmek amacıyla Orta Afrika Cumhuriyeti, Somali, Eritre ve Cibuti gibi ülkeleri alternatif üs noktaları olarak değerlendirmeye devam ediyor. Ancak bu ülkeler, korsanlık, terörizm ve bölgesel çatışmalar gibi ciddi riskler barındırıyor.
