Fergani Uzay tarafından tamamen millî imkânlarla geliştirilen Türkiye’nin ilk yörünge transfer aracı (YTA) FGN-TUG-S01, uzaydaki görevine resmen başladı. Baykar’ın açıklamasına göre, şirketin Yönetim Kurulu Başkanı ve Teknoloji Lideri Selçuk Bayraktar tarafından kurulan Fergani Uzay Teknolojileri, ilk YTA’sını 28 Kasım 2025’te ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü’nden SpaceX Falcon 9 Transporter-15 göreviyle başarıyla fırlattı.
Türkiye saatiyle 21.44’te başlayan fırlatmada Falcon 9’un birinci ve ikinci kademe ayrılmaları sorunsuz gerçekleşti. Faydalı yük ayrılma sürecinin başlamasının ardından TSİ 23.05’te, yani fırlatmadan yaklaşık 81 dakika sonra FGN-TUG-S01 roketten başarıyla ayrıldı.
Milli YTA, ilk telemetri verilerini ileterek göreve resmen başladı. Böylece Fergani Uzay’ın uzay içi manevra ve taşıma kabiliyetine yönelik en kritik aşamalardan biri tamamlandı.
Dünyanın İlk Yörüngede Ateşlenecek Hibrit Roket Motoru
FGN-TUG-S01, iki önemli ilki bir arada barındırıyor:
- Türkiye’nin ilk yörünge transfer aracı
- Dünyada yörüngede ateşlenecek ilk hibrit roket motoruna sahip araç
Araç, görev yörüngesine tamamen yerleştikten sonra planlanan ilk hibrit motor ateşlemesini gerçekleştirecek. Bu ateşleme, hibrit roket motorlarının uzaydaki ilk yörüngesel kullanımı olarak tarihe geçecek.
FGN-TUG-S01’in güvenli ve düşük maliyetli hibrit tahrik sistemi, küçük uyduların farklı yörüngelere taşınmasına ve görev ömürlerinin artırılmasına imkân sağlayacak.
Milli YTA’nın taşımacılık kapasitesi, Fergani Uzay’ın gelecekte gerçekleştireceği konstelasyon (uydu takımı) görevlerinde kritik rol üstlenecek.
FGN-TUG-S01;
- yaklaşık 500 km irtifadaki alçak Dünya yörüngesinden başlayarak,
- 1000 km ve üzeri farklı irtifalardaki görev yörüngelerine uydu taşımak için kullanılacak.
Türkiye’nin ilk YTA’sı FGN-TUG-S01’in uçuş bilgisayarı, aviyonik sistemleri, güç dağıtım birimleri ve termal kontrol altyapısı Fergani Uzay mühendisleri tarafından yerli olarak tasarlanıp üretildi.
Bu başarıyla Türkiye, yörüngede hibrit motor denemesi yapan ilk ülkelerden biri olma yolunda önemli bir adım daha attı ve uzay teknolojilerinde yeni bir dönemin kapısını araladı.
ARKA PLAN BİLGİ
Yörünge Transfer Aracı (Orbital Transfer Vehicle – OTV) veya halk arasındaki adıyla “Uzay Römorkörü” (Space Tug), uyduları veya yükleri uzaya fırlatıldıktan sonra ana roketin bıraktığı noktadan alıp, asıl görev yapacakları yörüngeye taşıyan, manevra kabiliyeti yüksek bir uzay aracıdır.
Bu araçların nasıl bir görev yaptığını ve çalışma prensibini 3 ana başlıkta özetleyebiliriz:
1. “Son Kilometre” Teslimatı (Last Mile Delivery)
Bu, OTV’lerin en yaygın görevidir. Dev bir roket (örneğin Falcon 9), yüzlerce uyduyu toplu taşıma gibi tek bir noktaya (genellikle Alçak Dünya Yörüngesi – LEO) bırakır. Ancak bu uyduların her birinin farklı yüksekliklere veya açılara gitmesi gerekebilir.
- Nasıl Çalışır: OTV, roketten ayrıldıktan sonra üzerindeki uyduları taşır. Kendi itki sistemini kullanarak yörüngede seyahat eder ve her bir uyduyu sırasıyla tam olarak olması gereken “adrese” bırakır.
- Örnek: İtalyan D-Orbit firmasının ION aracı veya Türkiye’den Fergani Uzay‘ın geliştirdiği FGN-TUG aracı bu görevi üstlenir.
2. Görev Ömrü Uzatma (Life Extension)
Yakıtı biten ama elektronik olarak hala sağlam olan pahalı haberleşme uydularını kurtarmak için yapılan görevdir.
- Nasıl Çalışır: Transfer aracı, yakıtı bitmiş yaşlı bir uydunun yanına yaklaşır ve ona kenetlenir. Artık uydunun motoru görevini OTV üstlenir; uyduyu yörüngesinde tutar veya yönlendirir.
- Örnek: Northrop Grumman‘ın MEV (Mission Extension Vehicle) aracı, yakıtı biten Intelsat uydularına kenetlenerek onlara 5 yıl fazladan ömür kazandırmıştır.
3. Yörünge Değiştirme ve Derin Uzay Görevleri
Bazı uyduların Alçak Dünya Yörüngesi’nden (yaklaşık 500 km) Jeostasyonel Yörüngeye (36.000 km) veya Ay/Mars rotasına gitmesi gerekir. Roketlerin üst aşamaları bazen bunu tek başına yapamaz.
- Nasıl Çalışır: Araç, yükü alıp Dünya çevresinde turlar atarak (eliptik yörüngeyi büyüterek) hız kazanır ve yükü çok daha uzak hedeflere fırlatır.
- Örnek: Rocket Lab firmasının Photon aracı, küçük bir uyduyu alıp Ay yörüngesine (CAPSTONE görevi) başarıyla taşımıştır.
Özetle Görev Profili
Bir Yörünge Transfer Aracı şu adımları izler:
- Fırlatma: Ana roketin ucunda uzaya çıkar.
- Ayrılma: Roketten ayrılır ve kendi sistemlerini (motor, haberleşme) açar.
- Manevra: Üzerindeki elektrikli (iyon) veya kimyasal motorları ateşleyerek yörüngesini değiştirir.
- İcraat: Yükünü bırakır, başka bir uyduyu yakalar veya üzerindeki sensörlerle kendisi bir uydu gibi çalışmaya devam eder.
Bu araçlar, “uzayda taksi veya çekici” gibi çalışarak, her uydunun kendi büyük motoruna sahip olma zorunluluğunu ortadan kaldırır ve maliyetleri düşürür.
