Türkiye’nin F-16 Blok 70 tedarik sürecine ilişkin ABD Kongresi’nden çıkan onay, kamuoyunda sürecin tamamlandığı yönünde bir algı oluştursa da, uzmanlar kritik bir adımın henüz atılmadığına dikkat çekiyor. Ödeme yapılmasına rağmen üretici firma ile imzalanması gereken Lockheed Martin’e resmi üretim siparişinin verilmesi hâlâ gerçekleşmedi.
FMS Prosedürünün Adımları
Yabancı Askeri Satışlar (FMS) mekanizması çok adımlı bir süreçtir:
- Kongre Onayı: ABD Dışişleri’nin satışa onay vermesinin ardından Kongre’ye bildirim yapılır. İtiraz olmazsa satışın önündeki ilk büyük engel aşılır. Türkiye bu aşamayı geçti.
- Teklif ve Kabul Mektubu (LOA): Kongre onayının ardından ABD hükümeti ile Türkiye arasında satışın teknik ve mali detaylarını içeren LOA imzalanır. Türkiye 2024 Haziran ayında bu belgeyi imzaladı.
- Üretim Siparişi: LOA’dan sonra ABD hükümeti, üretici firma Lockheed Martin’e “Türkiye için üretime başla” talimatını verir. Bu aşama, şirketin kamuya duyurması gereken nihai üretim sözleşmesi anlamına gelir. Henüz bu adım atılmadı.
Ödeme ve Belirsizlik
- Kasım 2024’te Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Türkiye’nin 40 yeni F-16 için 1,4 milyar dolarlık ön ödeme yaptığını açıkladı.
- Ancak ön ödemenin yapılmasına rağmen Lockheed Martin’den resmi bir sözleşme duyurusu gelmedi. Bu durum, üretim sürecinin resmen başlamadığına işaret ediyor.
Modernizasyon Kitleri ve Revizyon
- Başlangıçta paket, 40 yeni F-16 + 79 modernizasyon kitini kapsıyordu.
- Kasım 2024’te Türkiye, kitlerin alımından vazgeçtiğini, modernizasyonu TUSAŞ ve ASELSAN kabiliyetleriyle yerli olarak yapacağını duyurdu.
- Bu kapsam daralması, imzalanmış LOA’nın da revize edilmesini gerektirdi. Bu revizyon süreci de üretim siparişini geciktirmiş olabilir.
2023–2025 Kronolojisi
- Ocak 2023: ABD yönetimi Türkiye’nin talebine prensipte destek verdi.
- 26 Ocak 2024: DSCA, Kongre’ye 23 milyar dolarlık paketi bildirdi.
- Haziran 2024: Türkiye LOA’yı imzaladı.
- Kasım 2024: 79 kit iptal edildi, 1,4 milyar $ ön ödeme yapıldı.
- 2025: Lockheed Martin’in üretim hattında 120’den fazla uçaklık backlog bulunuyor. Türkiye’nin 40 uçaklık siparişinin bu yoğunluk içinde teslim edilmesi birkaç yılı bulabilir.
2025’e Devreden Üç Kritik Başlık
- Lockheed Martin duyurusu: Resmi üretim siparişinin açıklanması bekleniyor.
- Teslimat takvimi: 120’den fazla uçaklık backlog nedeniyle Türkiye’nin ilk uçakları birkaç yıl sonra teslim edilecek.
- ÖZGÜR ve MURAD: Türk F-16’larının yerli modernizasyon projeleri, Hava Kuvvetleri’nin kısa/orta vadeli muharip kapasitesinde kritik rol oynayacak.
Türkiye LOA’yı imzaladı ve ön ödeme yaptı. Ancak Lockheed Martin’e üretim siparişi verilmediği için resmi üretim başlamadı. Çelişkili görünen nokta buradan kaynaklanıyor: LOA imzalanmış olsa da nihai “üretim sözleşmesi” henüz yok.
