ABD-İran geriliminin arttığı bu günlerde geriye doğru baktığımızda ABD ile İran arasında bir çok sıcak çatışmanın olduğunu görüyoruz.Basra Körfezindeki çatışmalarda ABD, İran’ın bir fırkateyni ağır yaralamış, bir hücumbot ve 3 sürat botunu batırmıştır. Yanlışlıkla Irak uçağı Amerika savaş gemisini vurmuş, ABD gemisi İran Havayollarına ait sivil uçağı düşürmüştür.
İran-Irak savaşının yoğun devam ettiği 1984 yılında Irak Fransa’dan aldığı Mirage F-1 savaş uçakları ve Exocet füzeleri ile İran limanlarına giden her gemiyi vuracağını açıklar. Bu karardan sonra Irak ve İran güçleri petrol taşımakta olan her gemiyi vurmaya başlar. O yıl Basra Körfezinde saldırıya uğramadan seyreden gemi kalmamıştır. Saldırılar Suudi Arabistan tankerlerine yönelince Suudi Hava Kuvvetleri’ne ait F-15 savaş uçakları, İran F-4 Phantom savaş uçakları ile hava savaşına girer ve İran ait F-4 savaş uçağı düşürülür.Bu durum tarihte iki amerikan savaş uçağı tipinin karşı karşıya geldiği ilk hava savaşı olarak gösterilir.
İran bu sürede hava savunma kabiliyetini önemli dercede geliştirmiştir. ABD’den Şah zamanında satın alınan F-14 TOMCAT savaş uçaklarını yüzer kilometre aralıklar ile uçuran İran, üzerlerindeki 100 km’lik menzile sahip aktif radarı kullanarak, 400 kilometrelik alanı kontrol altında tutmaya başarmıştır. Birer mini AWACS gibi kullanılan F-14 TOMCAT’lar Irak hava saldırılarını erken ihbar ederek 10’larca Irak uçağını düşürmüşlerdir.
Tanker savaşlarında 546 geminin isabet alması, yaklaşık 430 denizcinin yaşamını yitirmesi üzerine ABD Basra Körfezine giren tankerleri korumak için ‘Earnest Will’ adı altında bir operasyon başlatır. ABD Donanması, II. Dünya Savaşı’ndan sonra dünyanın en büyük denizcilik konvoyu operasyonunu gerçekleştirir.Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, BAE ve Bahreyn gemileri ABD eskortu ile yolculuk etmeye başlar. ABD sadece İran gemilerine eskortluk yapmaz, bunu fark eden Irak korunmayan ne kadar gemi var ise saldırmaya başlar ve İran, ABD’yi BM’ye Irak’a yardım etmekle suçlar.
ABD’NİN ÇEVİK OKÇU HAREKATI
Irak’ın koruma olmayan gemilere saldırması üzerine İran misilleme olarak Kuveyt bandıralı MV Sea Isle City tankerini füze saldırısı ile vurur. ABD’nin ‘Earnest Will’ operasyonu işe yaramamıştır, ABD saldırgan İran uçaklarına operasyon yerine İran’ın Basra Körfezi’ndeki petrol kuyularına saldırmaya karar verir.
ABD’nin hava desteği ile 4 savaş gemisi, Ekim 1987’de Operation Nimble Archer (Çevik Okçu Hareketi) operasyonu ile İran’ın Basra Körfezi’ndeki iki petrol platformuna saldırır. Operasyona katılan USS Hoel (DDG-13), USS John Young (DD-973), USS Kidd (DDG-993) ve USS Leftwich (DD-984) gemileri platformlara topçu ateşi ile vurarak ateşe verir.
Tarihler 1987 gösterdiğinde İran açıklarında seyreden Oliver Hazard Pery sınıfı USS Stark (FFG-31) muhribine, Irak Hava Kuvvetleri’ne ait Mirage F-1 savaş uçağı tarafından yanlışlıkla iki adet Exocet füzesi atılır, muhripin bordadan isabet alması sonucu 37 denizci ölür, 21’si yaralanır. ABD olayı çok büyütmez, fakat gemiyi vuran Iraklı pilot Saddam tarafından uçuş tulumları üzerinde Bağdat’ta halkın önünde idam edilir.
PEYGAMBER DEVESİ OPERASYONU
Basra Körfezinde görev yapan ABD fırkateyni USS Samuel B.Roberts (FFG 58) Nisan 1988′ de sancak tarafından bir mayına çarparak ağır yara alır. Mayın karinede 4,5 metrelik delik açmıştır. Gemi mürettebatında can kaybı yaşanmamış, personel gemiyi tamir edip yüzdürmeyi başarmıştır. Yardıma gelen diğer ABD gemileri USS Samuel B.Roberts fırkateynini yedeğe alarak Dubai’ye çeker.
ABD dalgıçlarının gemiye çarpan mayını incelemesi sonucu mayının bir önceki yıl ele geçirilen İran donanmasına ait AJR isimli mayın dökücüye ait olduğu anlaşılır. ABD hemen misilleme vermeye hazırlanır ve Praying Mantis (Peygamber Devesi) operasyonunu başlatır.
Operasyona 1 Uçak gemisi, USS Enterprise (CVN-65), 1 Amfibi gemisi USS Trenton (LPD-14), 5 Destroyer, USS Wainwright (CG-28), USS Lynde McCormick (DDG 8), USS Merrill (DD-976), USS Joseph Strauss (DDG-16), USS_O’Brien_DD 975 ve 3 Fırkateyn, USS Simpson (FFG 56), USSBagleyFF1069, USS Jack Williams (FFG 24), katılır.
İlk hedef İran’ın Sassan ve Sirri petrol platformları olur, uyarının ardından ilk Deniz Grubu Bravo, USS Trenton (LPD-14), USS Lynde McCormick (DDG 8), USS Merrill (DD-976) gemileri Sassan Platformuna ateş açar. İkinci Deniz Grubu Charlie, USS Wainwright (CG-28), USS Simpson (FFG 56), USS Bagley FF1069, Sirri platformuna ateş açar. Üçüncü Deniz Grubu Dealta, USS Jack Williams (FFG 24), USS Joseph Strauss (DDG-16), USS_O’Brien_DD 975 ise İran Deniz Kuvvetlerinin saldırılarına karşı pozisyon alır.
Platformlara ateş altına alındıktan sonra çift motorlu CH-46E helikopterleri Sassan platformuna Deniz piyadelerini, Sirri platformuna ise Deniz Komandolarını indirir.
İran hemen harekete geçer, Joshan Füze hücumbotu tüm uyarılara rağmen İkinci Deniz Grubu Charlie’ye yaklaşmaya devam eder. Şah zamanında Harpon gemi savar füzeleri ile donatılan Joshan hücumbotu, Charlie grubuna 13 mil kala HARPOON füzesini ateşler, grupta bulunan gemiler şaft ve dekoy yardımı ile füzeyi etkisizleştirir, ardından HARPOON ve STANDART füzeler ile Hücumbot ile ABD gemileri arasında füze düellosu başlar, Joshan Füze hücumbotu batırılır. Dünyada ilk defa iki gemi arasında füze düellosu ile batan gemi ünvanını alır.
Peygamber devesi operasyonunun ilk gününde öğleden sonra İran, Boghammar sürat botlarıyla Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Mübarek petrol sahasında bulanan Panama bandıralı Scan Bay gemisine saldırır. Gemide 15 Amerikan vatandaşının bulunmaktadır, bunun üzerine ABD uçak gemisinden İki A-6 INTRUDER ve F-14 TOMCAT savaş uçağı botlara müdahele eder. Amerika ilk defa kendi bayrağını taşımayan bir gemiyi savunmak için harekete geçer. Saldırıda A-6E Intruder uçağı üç botu batırır diğerleri ise İran karasularına geri döner sahilde botları bırakarak kaçarlar.
Akşama doğru ABD savaş gemileri ve Uçak gemisinden kalkan A-6 INTRUDER savaş uçakları, İran Deniz Kuvvetleri’ne ait SAHAND (74) fırkateynine koordineli bir saldırı başlatır. A-6 uçakları fırkateynin baca kısmına 500 kiloluk CBU-59 Cluster bombaları bırakır ve gemi herektesiz olarak su yüzünde kalır. ABD gemilerinden 3 HARPOON gemi savar füzesi gemiye isabet eder. Savaşı Washington’dan izleyen askeri yetkililer geminin batırılmamasını kara verirler. Ağır hasar alan gemi bir römorkörle Bandar Abbas deniz üssüne çekilir.
ABD ile İran arasında Basra Körfezi’nde yaşanan deniz muharebelerinin en üzücü hadisesi Amerikan donanmasına ait USS Vincennes savaş gemisinin, Tahran-Dubai seferini yapan İran Havayollarına ait Airbus A300 yolcu uçağını, F-14 savaş uçağı sanarak vurduğu olayıdır. Olayda uçakta bulunan 66’sı çocuk 290 kişi hayatını kaybetmiştir.
25 yıl önce gerçekleştirilen bu operasyonlarda ABD Deniz Kuvvetleri planladığı tüm hedeflere ulaşmıştır. İleride komuta kademesi için çıkarılacak dersler elde edilmiştir. Basit planlanlama, net hedefler ve yüksek emir komuta zinciri ile operasyon başarılı olmuştur. Farklı güçlerin eşleştirilmesi ile örneğin Deniz Grubu ile Deniz Hava-Kara gücü arasındaki ortak çalışma iyi netice vermiş, ileride çoklu görev grubu operasyonları önemli hale getirmiştir. Hava unsurları özellikle sabit kanatlı helikopterler ile koruma yapma ve hedefler ile görsel temasın önemi artmıştır. Birliklerde dil bilen personelin olması hem İranlılar ile kontak kurmada ve hareketlerini takip etmede faydalı olmuştur. Klasik deniz üstü top sistemleri ile hedefi imha etmek zor olmuştur. Sassan ve Sirri platformlarında hedefin etrafında 280 tur atmak zorunda kalınmıştır. Hedefin önceden uyarılması insancıl olarak iyi fakat taktiksel olarak kötü sonuçlar vermiştir, tekrar değerlendirilmesi gerekir. Gemilerde bulunan Standart Füze sistemi (SM) çok başarılı çalışmış beş atışta beş hedefi imha etmiştir. HARPON gemi savar füzesinin performansı iyi olduğu belirtilmiştir.Son olarak Komuta heyeti ve personel her zaman her senaryoya hazır olmalı, yeni senaryolar için konuşmalı, planlamalı ve egzersiz yapmalıdır.
Kaynak: Lobotomi, Navybook, Ajanslar, US Navy,