Yeni Tip Denizaltı Projesi’nin ilk denizaltısı olan TCG Pirireis (S-330), Aralık 2022’de Gölcük Tersanesi Komutanlığı’nda düzenlenen bir törenle havuza çekilmiştir. Dünyada “Tip-214” olarak tanınan bu denizaltılar, sahip oldukları yakıt pili teknolojisi sayesinde havadan bağımsız tahrik kabiliyetine sahip olup, Türk Deniz Kuvvetleri için bir ilk olma özelliği taşımaktadır.
Reis Sınıfı Denizaltılar
Reis Sınıfı denizaltılar, su altı, su üstü ve kara hedeflerine karşı silahlarla donatılmış olup, çeşitli tipte torpidolar, füzeler atabilme ve mayın dökebilme yeteneklerine sahiptir. Bu denizaltılar, dizel/elektrik ve HBT (Havadan Bağımsız Tahrik) / AIP sistemi (Air-Independent Propulsion) ile donatılmış olup, daha derin sularda ve daha sessiz harekât kabiliyetine sahip olacaklardır. Bu denizaltıların envantere girmesiyle birlikte, Türk Deniz Kuvvetleri’nin ilgi ve yetki sahasındaki caydırıcılık kapasitesi daha da artacaktır.
Tip 214TN (Turkish Navy) sınıfı denizaltılar, seyir süratlerine bağlı olarak havadan bağımsız tahrik kabiliyeti sayesinde Akdeniz’i baştan başa su altından geçebilecek kapasiteye sahiptir.
Proje Kapsamı
ThyssenKrupp Marine Systems ana yükleniciliğinde yürütülen Yeni Tip Denizaltı Projesi kapsamında, altı yeni tip denizaltının inşası öngörülmektedir. İlk denizaltı TCG Pirireis’in (S-330) (hizmete girmiş durumda) ardından sırasıyla TCG Hızırreis (S-331) suya indirildi ve deniz denemelerine başlama aşamasında, TCG Muratreis (S-332) suya indirildi ve donatım faaliyetleri devam ediyor, TCG Aydınreis (S-333) suya indirildi ve yapım süreci ilerlemekte , TCG Seydialireis (S-334) ve TCG Selmanreis (S-335) denizaltıları da inşası devam etmektedir.
Reis Sınıfı denizaltıların tedarikine yönelik sözleşme, Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ile Alman TKMS Ortak Girişimi (eski adıyla HDW-MFI Ortak Girişimi) arasında 2 Temmuz 2009’da 2,6 milyar Euro bedel ile imzalanmış ve 22 Haziran 2011’de yürürlüğe girmiştir. Proje, HBT/AIP kabiliyetli altı adet Reis Sınıfı Tip 214TN denizaltısının HDW Tersanesi tarafından sağlanacak teknik destek ve teknoloji transferi ile Gölcük Tersanesi Komutanlığı’nda inşasını kapsamaktadır.
Proje kapsamında inşa edilecek denizaltılar ilk olarak “Cerbe Sınıfı” olarak anılmış, ancak 2014 yılında “Reis Sınıfı” olarak isimlendirilmişlerdir.
Yerli Katkılar
Denizaltıların inşa sürecine ASELSAN, HAVELSAN, MilSOFT, STM, Koç Bilgi ve Savunma, TÜBİTAK ve AYESAŞ gibi birçok yerli firma katkı sağlamaktadır. Gürdesan, Sirena Marine, Arıtaş ve İ-Marine gibi yerli üreticiler de projede yer almaktadır.
Denizaltıların Entegre Muhabere Sistemi kapsamında telsiz sistemleri, Uydu Haberleşme Sistemi, Dost Düşman Tanıma/Tanıtma Sistemi (IFF) ve Muhabere Kontrol Sistemi gibi alt sistemler ASELSAN tarafından geliştirilmiştir. Denizaltı Bilgi Dağıtım Sistemi (DBDS) ise HAVELSAN tarafından 2011 yılında geliştirilmeye başlanmış ve 105 farklı birimle entegrasyonu sağlanmıştır. DBDS, Reis Sınıfı denizaltıların daha emniyetli seyir yapmasını ve harekat görevlerini en etkin şekilde icra etmesini sağlamaktadır.
Silah, sensör ve komuta kontrol birimlerinden oluşan Denizaltı Savaş Sistemi’nin entegrasyonunda, Denizaltı Bilgi Dağıtım Sistemi (DBDS) kilit rol oynamaktadır. DBDS’nin veri akışını yedekli ve kesintisiz sağlaması, Reis sınıfı denizaltıların daha emniyetli seyir yapmasını ve harekat görevlerini en etkin şekilde icra etmesini mümkün kılmaktadır.
Yeni Tip Denizaltı Projesi kapsamında, HAVELSAN, Alman firmaları TKMS, ATLAS ELEKTRONIK ve Raytheon IDS ile üç önemli sözleşme imzalamış ve bir dizi sistem üretimi ve entegrasyonu gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda, denizaltıların Entegre Su Altı Komuta Kontrol Sistemi (YTDP-ISUS), Denizaltı Bilgi Dağıtım Sistemi (YTDP-DBDS) ve Mk-48 Torpido Entegrasyonu (YTDP-Mk48) projeleri HAVELSAN tarafından entegre edilmiştir.
Section 50 ve Yerli Üretim
Türkiye’de ilk “Section 50”, STM’nin koordinasyonunda Gürdesan tarafından üretilmiştir. İlk iki denizaltının torpido kovanlarının yer aldığı bölüm, projenin ana yüklenicisi Alman ThyssenKrupp Marine Systems (TKMS) tarafından gerçekleştirilmiştir. 3., 4., 5. ve 6. denizaltılarda yer alacak Section 50 bölümü ise Türkiye’de STM ana alt yükleniciliğinde, Gürdesan tarafından üretilmektedir.
Yeni Tip Denizaltı Projesi’nde, Reis sınıfı denizaltıların kritik bölmelerinden biri olan “Section 50”, torpidoların ve güdümlü mermilerin atılmasını sağlayan sistemleri barındırmaktadır. Bu bölüm sayesinde, Reis Sınıfı Denizaltılar 8 adet 533 mm’lik torpido kovanı ile silahlandırılmaktadır. STM ve Gürdesan, TCG Murat Reis’e entegre edilecek Türkiye’de üretilen ilk “Section 50” teslimatını ise Eylül 2021’de gerçekleştirmiştir.
Türkiye’nin MILDEN Denizaltı Projesi İçin HY-100 Çeliği Üretimi Başladı
25-28 Temmuz tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen 16. Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı’nda (IDEF), Finlandiyalı çelik üreticisi Miilux Oy’un Türkiye’nin milli denizaltı projesi MILDEN için yüksek verimli HY-100 çeliği üreteceği ve tedarik edeceği duyuruldu.
Miilux Oy yetkilisi, Türkiye’nin milli denizaltı projesi MILDEN için HY-100 çeliği tedarikine yönelik sözleşmenin 2022 yılında Türk Deniz Kuvvetleri ile imzalandığını açıkladı. Bu kapsamda, çeliğin ilk numunesi Mayıs 2023’te Türk Deniz Kuvvetleri’ne teslim edildi. HY-100 çeliği, MILDEN denizaltılarının basınçlı gövdeleri için kritik bir öneme sahip olacak.
Isıl işlem çeliği üretiminde uzmanlaşmış olan Miilux Oy, 2019 yılında Türkiye’nin Milli Savunma Bakanlığı tarafından yönetilen Oyak Grubu tarafından satın alınmıştı. Çelik levhalar, Oyak Grubu iştiraki Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları’ndan (Erdemir) temin edilmekte olup, bu hammaddeler Miilux Oy’un tesislerinde ısıl işlem ve ileri işleme tabi tutularak 15 ila 60 mm kalınlığında yüksek verimli HY-100 çeliğine dönüştürülüyor.
HY-100 çeliği, minimum 100 ksi akma dayanımına sahip olup, yüksek darbe dayanımı, kaynaklanabilirlik ve basınç bütünlüğü gibi özellikleri sayesinde askeri denizaltılar gibi yüksek basınç altında çalışan yapıların inşasında tercih edilmektedir. Miilux Oy, ayrıca HY-80 çeliğinin bir modelini üretmiş olup, Ar-Ge ekibi şu anda HY-100’den daha yüksek bir akma dayanımına sahip olan HY-130 çeliğini geliştirmek için çalışmalarını sürdürüyor.
Bu gelişmeler, Türkiye’nin milli denizaltı projesi MILDEN’in en kritik yapı taşlarından biri olan basınçlı gövde üretiminde kullanılan çeliklerin, yerli ve milli imkanlarla üretilmesi sürecini bir adım daha ileri taşıyor.
Reis Sınıfı Denizaltılarının Teknik Özellikleri
Reis Sınıfı denizaltıların mukavim tekne dış çapı 6.3 metre, toplam uzunluğu 67.7 metre, toplam yüksekliği 13.1 metre (periskoplar hariç) ve su çekimi 6.3 metredir. Su üstü deplasmanı 1.855 ton, dalmış durumdaki deplasmanı ise 2.042 ton olacaktır. Bu özellikleriyle, Reis Sınıfı denizaltılar, Tip 214 sınıfı denizaltılar arasında en uzun ve en ağır denizaltılar arasında yer almaktadır.
Reis Sınıfı denizaltılar, hizmetteki Preveze ve Gür Sınıfı denizaltılara kıyasla sessizlik, gizlilik ve sürpriz silah olma özelliklerinde önemli iyileşmeler sağlamaktadır. Denizaltılarda yer alacak bataryalar, Gölcük’teki Seymen Denizaltı Batarya Fabrikası’nda imal edilmektedir.
Bu denizaltılarda kullanılacak Siemens ürünü BZM 120 yakıt hücreleri, Almanya’dan hazır olarak temin edilecek ve bu hücrelerin bakımı da Almanya’da gerçekleştirilecektir. BZM 120 yakıt hücreleri, denizaltıların havadan bağımsız tahrik (AIP) sisteminde kritik bir rol oynamaktadır.
Bu teknoloji, Reis Sınıfı denizaltıların su altında daha uzun süre kalabilmesini ve bu sayede tespit edilmeden görev yapabilme yeteneklerini artırmaktadır. AIP sistemi sayesinde, Reis Sınıfı denizaltılar, su üstüne çıkmadan 3 haftaya kadar görev yapabilecek kapasiteye sahiptir.
Reis Sınıfı denizaltılar, Türk Deniz Kuvvetleri’nin stratejik operasyon yeteneklerini önemli ölçüde artıracak ve bölgesel deniz güvenliğine katkı sağlayacaktır. HBT/AIP sistemi, bu denizaltıların uzun süreli operasyonlarını desteklemek için tasarlanmış olup, denizaltıların sessiz ve etkili bir şekilde görev yapmalarını sağlayacaktır.
Akdeniz Bölgesinde HBT/AIP Donanımlı Denizaltı Sayısı Artıyor
Türkiye, denizaltı filosunu güçlendirmek amacıyla Reis sınıfı denizaltı projelerini hayata geçirdi. Bu projede, HBT/AIP sistemi ile donatılmış 6 adet denizaltının inşası planlandı. İlk denizaltı olan TCG Piri Reis, hizmete girmiş durumda.
Yunanistan, Tip 214 sınıfı (Papanikolis sınıfı) denizaltılarıyla bölgedeki deniz gücünü artırdı. Toplamda 4 adet denizaltı HBT/AIP sistemi ile donatıldı. Benzer şekilde, İtalya da U212A sınıfı (Salvatore Todaro sınıfı) denizaltılarını modernize etti ve bu sınıftan 4 adet denizaltıyı hizmete aldı.
İspanya, S-80 Plus sınıfı denizaltılarını geliştirme sürecinde. Bu denizaltılardan ilk olan S-81 Isaac Peral’in hizmete girmesi bekleniyor. Toplamda 4 adet HBT/AIP sistemi ile donatılmış denizaltının inşa edilmesi planlanıyor.
Fransa, Akdeniz bölgesinde nükleer denizaltılarıyla biliniyor. Ancak bu denizaltılar HBT/AIP sistemine sahip değil. Fransa’nın Scorpene sınıfı dizel/elektrik denizaltıları ise HBT/AIP sistemine sahip olmasına rağmen, Akdeniz’de operasyon yapıp yapmadıkları net değil.
İsrail’in denizaltı filosu, Dolphin sınıfı denizaltılarından oluşmaktadır. Bu denizaltılar, Alman yapımı olup, dizel/elektrik tahrik sistemine ek olarak HBT/AIP sistemi ile de donatılmıştır.
Reis Sınıfı Denizaltıların Genel Özellikleri:
Uzunluk: 67,6 m (standart denizaltılardan yaklaşık 3 m. daha uzun)
- Tekne dış çapı: 6,3 m
- Yükseklik: 13,1 m (Periskoplar haric)
- Su üstü (satıhta) deplasman: 1.855 ton
- Su altı (dalmış durumda) deplasman: 2.042 ton
- Hız (satıhta): 10+ knot
- Hız (snorkel srasında): 12 knot
- Hız (dalmış durumda): 20+ knot
- Hız (AIP devrede iken): 6+ knot
- Menzil (satıhta): 12.000 nm (6 knot hiz ile)
- Menzil (dalmış durumda): 420 nm (8 knot hiz ile)
- Menzil (AIP devrede iken): 1.248 nm (4 knot hiz ile)
- Azami operasyon derinliği: 250 m (Test derinligi 400 m)
- Seyir süresi: 12 hafta
- Su altında kalma süresi: 3 hafta
- Mürettebat: 40 (5i subay)
- Gövde: Ferromanyetik çelik (HY-100 ve HY-80)
Silahlar:
- Torpido kovanı: 8 adet
- Torpido kovanı çapı: 533 mm (21 inch)
- Mk48 ADCAP Mod6 AT veya Akya ağır torpido (planlanan)
- UGM-84A Harpoon Blok II ASM (4 torpido kovanı fırlatma için uygundur)
- ATMACA Faz-II Projesi kapsamında geliştirilecek olan ATMACA Blok II Güdümlü Mermisi (planlanan)
- IDAS SAM (planlanan); ASW helikopterleri, küçük deniz platformları ve kıyı hedeflerine karşı. (Roketsan proje ortağıdır.)
- Gezgin seyir füzesi (Planlanan)
- Savas Sistemleri:
- 1 x LPI radar
- ISUS-90/72 Entegre Su Altı Komuta Kontrol Sistemi (ESKKS)
- Çoklu Veri Link Sistemi (CAVLIS), Link 11/22 kabiliyetli
Referanslar:
www.Janes.com, Ajanslar, millisavunma.com, Defence Turkey, HAVELSAN, ASELSAN,STM,
