Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) kaynakları,Ukrayna’nın İnsansız Deniz Araçları (Sea Baby) (İDA) , 28 Kasım’da yaptırıma tabi iki Rus petrol tankeri — Kairos ve Virat — üzerinde başarılı bir saldırı gerçekleştirdiğini açıkladı.
SBU kaynakları, olayın Kremlin’in “gölge filosu” olarak tanımlanan kaçak petrol taşımacılığı ağını hedef aldığını Ukrayna basınına doğruladı.
SBU kaynağı, insansız deniz araçlarının “görevlerini başarıyla tamamladığını” belirterek operasyonun Ukrayna Donanması ile ortak yürütüldüğünü ve bunun “Rus petrol taşımacılığına önemli bir darbe” olduğunu vurguladı.
Kaynağın paylaştığı görüntülerde, iki tankerin de ciddi yapısal hasar aldığı görülüyor.
Gölge filoya darbe
Saldırıya uğrayan tankerler, uzun süredir ABD ve AB yaptırımlarını aşmak için kullanılan, şeffaf olmayan sahiplik yapıları, uygun bayraklar ve düzensiz rotalarla faaliyet gösteren Rus gölge filosunun bir parçası.
- Kairos, kısa süre önce Hindistan’a Urals ham petrolü teslim etmiş ve sonrasında yeniden Novorossiysk’e dönmüştü.
- Virat ise Rus petrolü taşımak nedeniyle yaptırım altındaydı ve 10 Ocak’ta ABD yaptırım listesine eklenmesinin ardından yılın büyük kısmını Karadeniz’in batısında atıl hâlde geçirmişti.
“Gölge Filo” Bir Gemiden Fazlası: Küresel Bir Kaçakçılık Ağının Merkezi
“Gölge filo”, Rus petrol ticaretine aracılık eden gemiler için kullanılan bir terim olsa da gerçekte çok daha karmaşık bir yapıya işaret eder. Bu ağ, yaptırımları etkisiz kılmak için uluslararası ölçekte işleyen organize bir kaçakçılık mekanizmasıdır.
Ağın temel yöntemleri şunlardır:
- Yaşlı gemiler kullanmak: Denetimlerden kaçmak için eski, düşük profilli gemiler tercih edilir.
- Karmaşık mülkiyet zincirleri: Gemi sahibi, işleten veya kiralayan şirketlerin tamamen farklı olması takibi zorlaştırır.
- Alternatif sigorta sistemleri: Rus, Çin veya İran menşeli sigortalarla Batı’nın kontrol mekanizmaları devre dışı bırakılır.
- Denizde petrol karıştırma: Ural petrolü, Brent veya diğer petrol türleriyle harmanlanarak kökeni gizlenir.
- Yükün defalarca el değiştirmesi: Nihai alıcıyı belirsizleştirmek için petrol seyir hâlindeyken satılır.
- Gemi–gemiye transfer: Liman denetimlerinden kaçmak için petrol açık denizde başka bir gemiye aktarılır.
Bu yöntemler, Rusya’nın yaptırım rejimini sadece delmekle kalmayıp onu Batı’ya karşı ekonomik bir silaha dönüştürdüğünü gösteriyor. Uzmanlar bu yapıyı açıkça kaçakçılık faaliyeti olarak tanımlıyor.
Yaptırımları Delenler Sadece Ruslar Değil: Hindistan ve Diğer Aktörler
Rus petrolünün dünya pazarlarına ulaşmasını sağlayan gizli ağda yalnızca Rus şirketleri değil, çok sayıda uluslararası aktör yer alıyor.
Başlangıçta Yunan armatörlerinin aktif olduğu bu yapı, zamanla İran, Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri merkezli şirketlerin de dâhil olmasıyla genişledi.
En dikkat çekici aktör ise Hindistan:
- Hindistan, gölge filo üzerinden gelen Rus petrolünü satın aldı,
- kendi rafinerilerinde işledi veya depoladı,
- ardından üçüncü taraflara yeniden sattı.
Bu durum, ABD’nin radarından kaçmadı. Washington’ın Başbakan Modi’ye bu konuda net talepler ilettiği ve diplomatik baskı sonucunda Hindistan’ın faaliyetlerini daha düşük profilde yürütmeye başladığı biliniyor.
Saldırının ardından Türkiye’ye ulaşan Mavi Akım doğal gaz boru hattının çevresindeki güvenlik önlemlerinin artırılması bekleniyor. Rus donanmasının bölgede devriye faaliyetlerini sıklaştırması muhtemel.
Bu hat, Rusya’nın Batı’ya doğal gaz ihracatındaki kritik koridorlardan biri olduğu için iki taraf açısından da hayati öneme sahip. Herhangi bir sabotaj girişimi, Türkiye için de ciddi riskler doğurur.
