İsrail, Somali’den 1991 yılında tek taraflı olarak ayrıldığını ilan eden Somaliland’ı “bağımsız bir ülke” olarak tanıdığını duyurdu.
İsrail Başbakanlık Basın Ofisi’nden yapılan yazılı açıklamada, tanıma kararının Başbakan Binyamin Netanyahu, Dışişleri Bakanı Gideon Saar ve Somaliland yönetiminin lideri Muhammed Abdullahi tarafından imzalandığı belirtildi. Açıklamada, tarafların belgeyi imzaladığı ana ilişkin görüntülü görüşme kayıtlarına da yer verildi.
Netanyahu, tanıma kararından duyduğu memnuniyeti dile getirerek Abdullahi’yi resmi ziyaret için İsrail’e davet etti. Ayrıca Somaliland’ın, İsrail ile ilişkileri normalleştiren İbrahim (Abraham) Anlaşmaları’na katılma talebini ay sonunda ABD Başkanı Donald Trump ile yapması planlanan görüşmede gündeme getireceğini kaydetti. İsrail, bu adımıyla Somaliland’ı tanıyan ilk ülke oldu.
Stratejik hesaplar ve güvenlik boyutu
İsrail basınında yer alan değerlendirmelerde, Tel Aviv yönetiminin Somaliland’a yönelik ilgisinin arkasında güvenlik ve jeostratejik hesapların bulunduğu ileri sürüldü. Yedioth Ahronoth gazetesi, Somaliland yönetiminin, Gazze’de ateşkes sağlanmasından önce İsrail’e, bölgeden çıkarılacak Filistinlileri kabul etmeye hazır olduğunu ilettiğini aktardı.
Haberde, Afrika Boynuzu’ndaki uzun kıyı şeridi ve Yemen’e yakınlığı nedeniyle Somaliland’ın İsrail açısından stratejik önem taşıdığı belirtildi. İsrail’in Somaliland ile ilişkilerini güçlendirmesinin, Yemen merkezli Husilere karşı yürütülen mücadelede “güç çarpanı” oluşturabileceği iddia edildi. Gazze’de ateşkese rağmen Husilerin Kızıldeniz ve Aden Körfezi’ndeki deniz ticaretini tehdit etmeyi sürdürdüğü vurgulandı.
Mossad iddiası
Tel Aviv’in tanıma kararında İsrail dış istihbarat servisi Mossad’ın arka planda etkin rol oynadığı öne sürüldü. Haberlere göre, karar; İsrail’in diplomatik ilişkisi bulunmayan ülkelerle perde arkasından temasları yürüten Mossad’ın koordinasyonunda, aylar süren gizli görüşmelerin ardından alındı. İlk temasların nisan ayında başladığı belirtildi.
Dışişleri Bakanı Gideon Saar da sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Geçtiğimiz yıl boyunca kapsamlı ve sürekli bir diyalog temelinde İsrail ile Somaliland arasında ilişkiler kuruldu” ifadesini kullandı.
Somaliland’dan memnuniyet mesajı
Somaliland Başkanı Abdirahman Mohamed Abdillahi, İsrail’in tanıma kararını memnuniyetle karşıladıklarını belirterek bunun uluslararası meşruiyet arayışlarında “tarihi bir dönüm noktası” olduğunu savundu. Abdillahi, tanıma kararının ardından Somaliland’ın bölgesel ve küresel barış vizyonu doğrultusunda İbrahim Anlaşmaları’na katılma niyetini ortaya koyduğunu ifade etti.
Bölgesel kriz ve uluslararası tepkiler
Somaliland, 1991’de Somali’den tek taraflı olarak ayrıldığını ilan etmiş olsa da bugüne kadar uluslararası toplum tarafından bağımsız bir devlet olarak tanınmadı. Somali yönetimi, Somaliland’ı ülkenin ayrılmaz parçası olarak görüyor ve bölgeyle ilgili tüm uluslararası anlaşmaların yalnızca Mogadişu’nun yetkisinde olduğunu vurguluyor.
Somaliland ile Etiyopya arasında 1 Ocak 2024’te imzalanan mutabakat zaptı da bölgede tansiyonu yükseltmiş, Afrika Birliği, Arap Birliği ve bölge ülkelerinin arabuluculuk girişimleri sonuçsuz kalmıştı. Türkiye’nin Ankara Süreci kapsamında yürüttüğü diplomatik girişimler sonucunda tansiyon düşmüş, 11 Aralık’ta Ankara’da yapılan görüşmelerde Somali’nin toprak bütünlüğünün teyidi ve Etiyopya’nın denize erişim taleplerinin iş birliği temelinde ele alınması konusunda mutabakata varılmıştı.
Mısır, Körfez ülkeleri ve Arap Birliği’nden sert kınama
Mısır Dışişleri Bakanlığı, İsrail’in tanıma kararını “tamamen reddettiklerini ve kınadıklarını” açıkladı. Açıklamada, Somali’nin egemenliği, birliği ve toprak bütünlüğüne tam destek vurgulandı. Benzer açıklamalar Körfez İşbirliği Konseyi (KİK), Arap Birliği, Suudi Arabistan ve Filistin tarafından da yapıldı.
Arap Birliği Genel Sekreteri Ahmed Ebu Gayt, İsrail’in kararını “uluslararası hukukun açık ihlali” olarak nitelendirirken, Afrika Birliği de Somaliland’ı bağımsız bir varlık olarak tanımaya yönelik her türlü girişimin reddedildiğini duyurdu.
Somali’den “hukuka aykırı” vurgusu
Somali Dışişleri Bakanlığı, İsrail’in adımını Somali’nin egemenliğine yönelik hukuka aykırı bir girişim olarak değerlendirdi. Açıklamada, Somaliland’ın Somali Federal Cumhuriyeti’nin ayrılmaz ve devredilemez bir parçası olduğu vurgulanarak, hiçbir dış aktörün ülkenin toprak yapısını değiştirme yetkisi bulunmadığı belirtildi.
