İngilterenin İsrail’e silah satışını askıya alma kararında F-35 programının muaf tutulması, hayır kurumları, insan hakları grupları ve bazı milletvekilleri tarafından eleştirildi.
Birleşik Krallık, Gazze’ye yönelik savaş sürerken İsrail’e yönelik 30 silah ihracat lisansını askıya alma kararı aldı. Ancak, İsrail’in sivil yerleşim bölgelerini bombalayan uçaklarının bir parçası olduğuna inanılan F-35 jetlerine ait parçaların bu kararın dışında tutulması tepki topladı.
İsrail Hava Kuvvetleri, 7 Ekim’den bu yana Gazze Şeridi’ne yüzlerce hava saldırısı düzenledi. İsrail’in cephaneliğinde 36 adet F-35 jeti bulunuyor ve bu sayıyı 75’e çıkarmak için daha fazla uçak tedarik etmeye hazırlanıyor.
Danimarka’daki Information ve NGO Danwatch‘ın İsrail ordusuna dayandırdığı haberlere göre, Hamas’ın askeri kanadı Kassam Tugayları’nın lideri Muhammed Deif’in öldürüldüğü saldırıda İsrail F-35’leri kullanıldı. Ancak Hamas, komutanın suikasta uğradığını reddetti.
İngiltere F-35’i Neden Muaf Tuttu?
Şubat ayında bir Hollanda mahkemesi, İsrail’in Gazze’deki savaşta uluslararası insancıl hukuku ihlal ettiği gerekçesiyle F-35 parçalarının tedarikini yasaklama kararı aldı. Ancak Birleşik Krallık, F-35’lerin küresel tedarik zincirinin zayıflatılmaması gerektiğini belirterek, bu karardan muaf tutuldu.
Birleşik Krallık, F-35 uçaklarının bileşenlerinin %15’ini sağlıyor. İsrail tarafından kullanılan uçaklarda Birleşik Krallık yapımı parçaların bulunup bulunmadığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, Silah Ticaretine Karşı Kampanya (CAAT), bu parçaların “neredeyse kesin olarak” kullanıldığını öne sürdü.
Dışişleri Bakanı David Lammy, Avam Kamarası’ndaki konuşmasında, “F-35 programı için tüm lisansların askıya alınması, Birleşik Krallık, müttefiklerimiz ve NATO’nun güvenliği için hayati önem taşıyan küresel F-35 tedarik zincirini zayıflatacaktır,” dedi.
Birleşik Krallık Dışişleri Bakanlığı ise, F-35 parçalarının doğrudan İsrail’e gönderilmediğini, ancak programın genelinin İsrail’e yönelik askıya alınmasının, küresel tedarik sürecini sekteye uğratacağını belirtti.
İnsan Hakları Örgütlerinin Tepkisi
Filistinliler için Uluslararası Adalet Merkezi (ICJP), yasağın “yeterince ileri gitmediğini” ve “İsrail’in Gazze’deki soykırımına göz yumulduğunu” ifade etti. Özellikle F-35 parçalarının ihracatının sürdürülmesi, İsrail’in “soykırım araçlarından” mahrum bırakılmadığı anlamına geldiğini belirtti.
İngiltere merkezli 18 hayır kurumu, aralarında Oxfam GB, Save the Children UK ve Filistinliler için Tıbbi Yardım’ın da bulunduğu bir bildiri yayımlayarak, İsrail’e yönelik tüm silah transferlerinin durdurulmasını talep etti. İşçi Partisi milletvekili Zarah Sultana, İsrail’e silah satışına tamamen ambargo uygulanması çağrısında bulundu.
İngiltere, 2024 yılında İsrail’e yönelik 30 silah ihracat lisansını askıya aldı. Bu karar, İsrail’in Gazze’deki askeri operasyonlarında uluslararası insancıl hukuku ihlal ettiğine dair endişelerle alındı. Özellikle, Gazze’de kullanılan askeri uçak, helikopter ve dron parçalarının İsrail’e gönderilmesi durduruldu.Ayrıca, bu lisanslar, kara hedefleme sistemleri gibi Gazze’deki askeri operasyonlarda kullanılabilecek önemli ekipmanları da içeriyor. Bu parçaların İsrail’e gönderilmesinin, sivillerin zarar gördüğü askeri operasyonlarda kullanılabileceği yönünde ciddi endişeler bulunuyor
