İstanbul’da 2 Haziran’da gerçekleştirilen ikinci tur Ukrayna-Rusya barış görüşmeleri, esir ve cenaze takası konusunda sınırlı bir anlaşmayla sonuçlandı. Ancak üç yılı aşkın süredir devam eden savaşı sona erdirmek adına kayda değer bir ilerleme sağlanamadı.
Görüşmelere, Ukrayna tarafına Savunma Bakanı Rustem Umerov, Rus heyetine ise eski kültür bakanı ve cumhurbaşkanlığı danışmanı Vladimir Medinsky başkanlık etti. Toplantı, Türkiye’nin ev sahipliğinde, Çırağan Sarayı’nda gerçekleşti.
Görüşmelerde Neler Konuşuldu?
İkinci tur görüşmeler, 16 Mayıs’ta yapılan ilk turun ardından geldi. O turda taraflar, savaşta hayatını kaybeden askerlerin cenazeleri ve esirlerin değişimi konusunda mutabakata varmıştı. İstanbul’daki yeni turda:
- Ağır yaralı savaş esirlerinin,
- 25 yaş altı esirlerin,
- Yaklaşık 6.000 askerin naaşlarının karşılıklı takas edilmesi kabul edildi.
Buna karşın, tam ateşkes, liderler arasında doğrudan görüşme ve barış anlaşması gibi kritik konularda herhangi bir ilerleme kaydedilemedi.
Ukrayna’nın Talepleri: Çocukların İadesi ve Tam Ateşkes
Ukrayna heyeti ayrıca, Rusya’nın işgal altındaki bölgelerden kaçırdığı çocukların iadesini gündeme getirdi. Umerov, Rus tarafına yüzlerce çocuğun ismini içeren bir liste sunduklarını belirterek, “Eğer barışa gerçekten bağlılarsa, bu çocukların en azından yarısının iadesi bir iyi niyet göstergesi olacaktır” dedi.
Bu talep, görüşmelerde tansiyonu yükseltti. Medinsky, Ukrayna’yı “Avrupalıları etkilemek için duygusal şov yapmakla” suçladı ve kaçırılan çocuk iddialarını reddetti. Buna rağmen, Medinsky esir takası ve cenazelerin alınması için cephe hattında kısa süreli ateşkes önerdiklerini açıkladı.
Kiev’in Barış Teklifi ve Yol Haritası
Ukrayna, Rusya’ya ayrıntılı bir barış önerisi sundu. Reuters tarafından görülen belgeye göre:
- Süreç en az 30 günlük bir ateşkesle başlayacak,
- Tüm savaş esirleri takas edilecek,
- Kaçırılan çocuklar geri verilecek,
- Nihai hedef olarak, Zelensky ile Putin arasında doğrudan bir görüşme planlanıyor.
Ayrıca, Kiev’in sunduğu plan kapsamında:
- Ukrayna, AB üyeliği yolunda ilerlemeye devam edecek,
- NATO üyeliği konsensüs sağlanırsa mümkün olacak,
- Rusya’ya uygulanan yaptırımlar kademeli olarak kaldırılabilecek,
- Dondurulan Rus varlıkları, Ukrayna’nın yeniden inşasında kullanılacak.
Rusya’nın Barış İçin Şartları
Rusya, Pazartesi günü İstanbul’da gerçekleştirilen barış görüşmelerinde Ukrayna’ya, büyük toprak parçalarını terk etmesi ve ordusuna sınırlama getirmesi şartıyla savaşı sona erdirme teklifinde bulundu.
Interfax haber ajansına göre Rusya’nın sunduğu memorandumda şu talepler yer aldı:
- Kırım ile birlikte Luhansk, Donetsk, Zaporijya ve Herson bölgelerinin Rusya toprağı olarak tanınması ve Ukrayna’nın bu bölgelerden askerlerini çekmesi.
- Ukrayna’nın tarafsız statüde kalması, NATO üyeliğinden vazgeçmesi, Rusçayı resmi dil olarak tanıması ve Nazizmi yücelten faaliyetleri yasaklayan bir yasa çıkarması.
Ukrayna ise bu taleplerin kabul edilemez olduğunu belirtiyor; Nazi suçlamalarının temelsiz olduğunu ve Rusça konuşanlara ayrımcılık yapılmadığını savunuyor.
İki Alternatif Şart Paketi Sunuldu
- Askeri Çekilme: Ukrayna’nın söz konusu dört bölgeden tamamen asker çekmesi. Şu anda sadece Luhansk’ın tamamı Rusya’nın kontrolünde; diğer bölgelerin yaklaşık %70’i Rus güçlerinin elinde.
- Askeri Faaliyetleri Durdurma: Kiev’in yeniden askeri konuşlanmayı durdurması ve yabancı askeri yardımların (istihbarat, uydu iletişimi dahil) kesilmesi. Ayrıca sıkıyönetimin kaldırılması ve 100 gün içinde cumhurbaşkanlığı ile parlamento seçimlerinin yapılması.
Moskova ayrıca, ölen askerlerin cenazelerinin toplanabilmesi için cephe hattının bazı bölgelerinde 2-3 günlük özel ateşkes önerdi.
Batı’dan Temkinli Destek, Trump’tan Hayal Kırıklığı
ABD ve Avrupa ülkeleri, Ukrayna’ya desteğini sürdürdü. Ancak Trump yönetimi, Moskova’nın tavizsiz tutumundan ve saldırıların sürmesinden dolayı hayal kırıklığı yaşıyor. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio, görüşmelerde ilerleme kaydedilmemesi halinde ABD’nin süreçten çekilebileceğini açıkladı.
Trump’ın Ukrayna özel temsilcisi Keith Kellogg’a göre, ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya’dan güvenlik danışmanları ilerleyen süreçte görüşmelere katılmayı planlıyor.
Zirve Öncesi Yoğun Askeri Gerilim
Görüşmelerden bir gün önce, Ukrayna istihbarat servisi (SBU), “Örümcek Ağı” kod adlı bir operasyonla Rusya’nın stratejik hava üslerine yoğun bir drone saldırısı düzenledi. Saldırıda 41 bombardıman uçağının vurulduğu ve Rusya’nın seyir füzesi kapasitesinin %34’ünün devre dışı kaldığı iddia edildi. Kremlin saldırıyı “terör eylemi” olarak nitelendirirken, bazı Rus yorumcular görüşmeleri baltalamakla Ukrayna’yı suçladı.
Zirvenin gerçekleştiği gün, Ukrayna heyeti Almanya, İngiltere ve İtalya’dan danışmanlarla ön görüşmeler yaparak pozisyonunu koordine etti. Görüşmelerin sonunda Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky, Rusya’nın taleplerinin maksimalist olduğunu belirtti ve barışa yönelik ilerleme sağlanmazsa yeni yaptırımlar uygulanması çağrısında bulundu.
