Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU), Rus topraklarının derinliklerinde yer alan dört hava üssüne düzenlediği drone saldırısında 41 Rus ağır bombardıman uçağını hedef aldı. Operasyonun, kamyonlara gizlenmiş birinci şahıs görüşlü (FPV) insansız hava araçlarıyla gerçekleştirildiği bildirildi.
Kod adı “Örümcek Ağı” olan ve yaklaşık bir buçuk yıldır planlandığı belirtilen operasyon, Moskova’nın Ukrayna şehirlerine düzenlediği uzun menzilli füze saldırılarında kullandığı uçaklara büyük bir darbe vurdu.
Kaynaklara göre, SBU öncelikle FPV drone’larını Rusya’ya sızdırdı. Ardından bu drone’lar, kamyonların üzerine yerleştirilmiş hareketli ahşap kabinlerin çatılarına gizlendi. Uygun an geldiğinde kabinlerin çatısı uzaktan açıldı ve drone’lar kalkış yaparak bombardıman uçaklarına saldırdı.
Hedef alınan üsler arasında, Irkutsk Oblastı’ndaki Belaya, Murmansk Oblastı’ndaki Olenya, Ryazan’daki Diaghilev ve Ivanovo’daki Ivanovo hava üsleri yer aldı. Özellikle Belaya Hava Üssü’nün Ukrayna’dan 4.000 kilometre uzaklıkta olması dikkat çekti.
Kaynağa göre; A-50, Tu-95 ve Tu-22M3 gibi stratejik uçaklar da dahil olmak üzere 40’tan fazla uçağın vurulduğu tahmin ediliyor. Hasarın tam boyutu henüz net değil, ancak yayımlanan görüntülerde alevler içindeki bombardıman uçakları görülüyor. Bazı kaynaklar saldırının 2 milyar doların üzerinde hasara yol açtığını bildirdi.
Sosyal medyada yayımlanan doğrulanmamış videolarda, kamyonlardan fırlatılan FPV drone’lar dikkat çekti. Irkutsk Valisi Igor Kobzev, Sredny köyündeki bir askeri birime yönelik drone saldırısını doğruladı ve saldırının bir kamyondan kaynaklandığını belirtti. Murmansk Valisi Andrey Chibis de bölgelerine saldırı olduğunu kabul etti ancak detay vermedi.
Stratejik Anlamı ve Teknolojik Boyutu
Bu operasyon, Ukrayna’nın uzun süredir hedef almakta zorlandığı Rus bombardıman uçaklarına karşı önemli bir hamle oldu. FPV drone’ların bu şekilde kullanılması, insansız hava araçlarıyla yürütülen savaşta yeni bir aşamaya geçildiğini gösteriyor.
Operasyon aynı zamanda maliyet açısından da etkili oldu. FPV drone’lar birkaç yüz dolara temin edilebilirken, hedef alınan bombardıman uçaklarının toplam değeri milyarlarca doları buluyor.
Kaynağa göre, operasyonun arkasındaki ekip uzun süredir Ukrayna’da faaliyet gösteriyor. “Putin rejimi bir gözaltı gösterisi yaparsa, bu sadece iç kamuoyuna yönelik sembolik bir hareket olur” ifadeleri kullanıldı. Ayrıca operasyonun, Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky ve SBU Başkanı Vasyl Malyuk tarafından doğrudan denetlendiği belirtildi.
Mart ayında Ukrayna, 3.000 kilometre menzilli yeni bir drone geliştirdiğini açıklamıştı. Ancak drone’un tipi, adı ve savaş başlığı gibi detaylar açıklanmadı.
Hedef Alınan Uçaklar
- A-50: Hava savunma sistemlerini ve güdümlü füzeleri tespit eden, Rus savaş uçakları için hedefleri koordine eden kritik bir erken uyarı uçağı. Rusya’nın bu uçaklardan sadece birkaç tane bulunduğu ve birim maliyetinin yaklaşık 350 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor.
- Tu-95: 1952’de ilk uçuşunu gerçekleştiren Sovyet döneminden kalma stratejik bombardıman uçağı. Günümüzde seyir füzesi taşıma amacıyla kullanılıyor. 16 adet Kh-55, Kh-555, Kh-101 veya Kh-102 füzesi taşıyabiliyor. Turboprop motorları, yakıt ikmali yapmadan kıtalararası uçuş imkânı sağlıyor.
- Tu-22M3: Özellikle Kh-22 süpersonik füzeleriyle tehdit oluşturan bir uçak. Saatte 4.000 km hıza ulaşan bu füzeler, sadece Patriot ve SAMP/T gibi üst düzey hava savunma sistemleriyle önlenebiliyor.
- Tu-160: 1987’de hizmete giren, dünyanın en büyük aktif stratejik bombardıman uçağı. 12 adet Kh-55 ve 24 adet Kh-15 füzesi taşıma kapasitesine sahip.
Pazar günü her iki ülkenin yetkilileri, bu operasyonun savaşın başlangıcından bu yana Ukrayna’nın Rusya topraklarına düzenlediği en etkili saldırılardan biri olduğunu bildirdi. Bir yetkili, operasyonun Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelensky’nin kişisel gözetiminde, 18 ay süren hazırlıklarla yürütüldüğünü kaydetti.
Rusya Savunma Bakanlığı, saldırıyı “terör eylemi” olarak nitelendirdi. Murmansk, Irkutsk, Ivanovo, Ryazan ve Amur bölgelerindeki hava üslerinin FPV drone’larla hedef alındığı doğrulandı. Açıklamada bazı uçakların alev aldığı, ancak can kaybı yaşanmadığı belirtildi. Gözaltına alınan bazı şüpheliler olduğu da bildirildi.
Rusya’da Sessizlik, Sosyal Medyada Şok
Rus devlet medyası saldırıya ilişkin haberleri sınırlı yayınladı. Channel One ve Rossiya-1, olay hakkında sadece 40’ar saniyelik haber yaptı. Ancak sosyal medya platformlarında yayılan videolar saldırının etkisini gözler önüne serdi. Birçok kullanıcı, hava üslerinden yükselen dumanları ve uçan drone’ları görüntüledi.
Bazı videolarda, askeri personelin saldırı anındaki tepkileri ve FPV drone’ların hedefe yönelik hassas vuruşları dikkat çekti. Kremlin yanlısı blogcular saldırıyı “Rusya’nın Pearl Harbor’ı” olarak niteledi.
Aynı gün Rusya’nın Kursk ve Bryansk bölgelerinde, iki köprünün çökmesi sonucu bir yolcu treninin raydan çıkmasıyla yedi kişi hayatını kaybetti. Olayların birbirine bağlantılı olup olmadığı henüz netleşmedi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky, saldırının arkasındaki isim olan SBU Başkanı Vasyl Maliuk’u tebrik etti. Maliuk, “Rusya, Ukraynalıları cezasız şekilde bombalayabileceğini sandı. Ancak bu saldırıyla karşılık verdik,” dedi.
Ukrayna, operasyonu yürüten ajanlarının saldırı öncesinde güvenli şekilde tahliye edildiğini de duyurdu. Ukrayna kamuoyunda, bu saldırının üç yılı aşkın süredir devam eden savaşta morali yükselttiği ve halk arasında direniş ruhunu pekiştirdiği gözlemlendi.
Uzmanlar: Askerî Denge Sarsıldı ama Savaş Bitmedi
Washington merkezli Deniz Analizleri Merkezi’nden drone uzmanı Samuel Bendett, Rus üslerinde FPV drone’lara karşı savunmanın yetersiz olduğunu belirtti. Saldırıların, Rusya’nın hava gücünü yeniden konumlandırmaya zorlayacağını ancak savaşın genel gidişatını değiştirmesinin zor olduğunu kaydetti.
Bendett ayrıca, FPV drone’ların düşük irtifada gizlice uçabildiğini ve klasik hava savunma radarlarının bunları tespit edemediğini vurguladı. Hassas hedefleme kabiliyetleri, gövde ile motor arasındaki zayıf noktalara yapılan saldırılarda görüldü.
A-50 tipi uçaklar, Rusya’nın hava saldırılarını koordine eden radar donanımlı komuta merkezleridir. Bu uçakların nadir oluşu nedeniyle imha edilmeleri Ukrayna için büyük bir kazanım olarak görülüyor. Daha önce de bir A-50, Patriot hava savunma sistemiyle vurulmuştu.
Görüntü: Umbra
Uydu Görüntüleri ve Videolar: Ukrayna’nın Drone Saldırısında 13 Uçak Hasar Gördü
Ukrayna’nın Rusya’nın iç kesimlerindeki askeri üslerine düzenlediği geniş çaplı drone saldırısının uydu görüntüleri incelendiğinde saldırılarda en az 13 uçak hasar aldığı görülüyor.
Hasar gören uçaklar arasında, Sovyet döneminden kalma en az sekiz adet Tu-95 bombardıman uçağı da yer alıyor. Contested Ground adlı açık kaynak araştırma projesinden coğrafi analiz uzmanı Will Goodhind’e göre, bu uçaklar artık üretilmiyor ve yedekleri yok. Goodhind, “Rusya’nın elinde yaklaşık 50 adet Tu-95 kaldığı tahmin ediliyor, bu da birkaçının kaybının bile ciddi sonuçlar doğuracağı anlamına geliyor” dedi.
Rusya Savunma Bakanlığı saldırının üç bölgedeki üslerde püskürtüldüğünü savundu ancak iki bölgede bazı uçakların alev aldığını kabul etti. Ancak, İvanovo ve Ryazan’daki hava üslerine ait uydu görüntülerinde belirgin bir hasar görülmedi. Uzak Doğu’daki Amur bölgesindeki üçüncü üs için ise bulut örtüsü nedeniyle net görüntüler elde edilemedi.
Belaya Hava Üssü: 8 Uçak Hasarlı
Middlebury Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü’nün analizine göre, Irkutsk bölgesindeki Belaya hava üssünde en az sekiz uçağın hasar gördüğü teyit edildi. Açık kaynak istihbarat uzmanı Chris Biggers, SAR (Sentetik Açıklıklı Radar) görüntülerini ilk kez X (eski adıyla Twitter) üzerinden paylaştı. Ekip, görüntülerdeki enkaz dağılımına ve önceki uydu verilerine dayanarak analizlerinden emin olduklarını bildirdi.
Telegram’da yayılan bir videoda, saldırıya katılan bir drone pilotunun ekran kaydında, pistte park etmiş Tu-95 uçakları görülüyor. Middlebury ekibinden Sam Lair, “Videoda yalnızca bir uçak vurulmuş gibi görünse de SAR görüntüleri en az iki uçağın tamamen yok olduğunu, diğer ikisinin ise ciddi şekilde hasar aldığını gösteriyor” dedi.
Janes’in Değerlendirmesi: Tu-22’ler ve Yangınlar
Savunma istihbarat şirketi Janes, 22 Mayıs’ta kaydedilen başka bir videoda, seyir füzesi taşıyan Tu-22 savaş uçaklarının bulunduğu üç ayrı bölgede büyük yangınlar çıktığını doğruladı.
Olenya Hava Üssü: 5 Uçak Vuruldu
Murmansk yakınlarındaki Olenya üssünden alınan ekran kayıtları, dört Tu-95 ve bir AN-12 nakliye uçağının hasar aldığını gösteriyor. Bu veriler, Middlebury, Janes ve Goodhind tarafından da teyit edildi.
İvanovo ve Dyagilevo Hava Üsleri: Görünür Hasar Yok
Planet Labs tarafından çekilen yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerinde, İvanovo ve Dyagilevo hava üslerinde gözle görülür bir hasar tespit edilmedi. Janes, bu üslerdeki olası uçak kayıplarının saklanmasının zor olduğunu ve Dyagilevo’da yangın izlerinin görülmesine rağmen herhangi bir uçağın vurulmadığının en olası açıklama olduğunu belirtti.
