ABD Başkanı Donald Trump, Afrika’daki ABD politikasını yeniden şekillendirirken dış yardım programlarını kısıtladı ve bölgedeki müttefik güçlere sağlanan desteği azalttı. Bu süreçte, El Kaide bağlantılı El Şebab militanları Somali’de yeniden güç kazanmaya başladı. Somali’nin güvenliğini Türkiye’ye devretmenin kısa vadeli bir seçenek olduğu ancak bunun ABD’nin bölgedeki nüfuzunu kaybetmesine yol açacağı belirtildi.
El Şebab, son üç ayda Somali hükümet güçlerinden önemli kasabaları geri aldı. Örgüt daha önce Kenya’daki bir ABD hava üssüne saldırmış ve ABD anakarasında saldırı planları yapmıştı. Trump yönetimi altında Washington’un bu tehdidi hâlâ bir öncelik olarak görüp görmediği, Somali hükümetinin ise bu mücadeleyi yürütecek kapasitede olup olmadığı belirsiz.
Trump, ilk döneminde ABD askerlerinin Somali’den çekilmesini emretti. Bu strateji askerlerce zaman alıcı ve tehlikeli olarak değerlendirildi. Her ne kadar birlikler geri dönse de, Washington Somali özel kuvvetlerine desteğini kesti. Ülke genelinde yüzlerce Amerikan askerinin yeniden konuşlandırılması ihtimali ise yeniden değerlendiriliyor. Güvenlik yardımlarının kesilmesiyle yabancı eğitmenler ülkeden ayrıldı; yerel birliklerde moral bozukluğu baş gösterdi.
ABD’nin ilgisinin azalmasıyla Somali, güvenlik ve savunma ortaklığı için giderek Türkiye’ye yöneliyor. Ankara ile Mogadişu arasında yeni bir petrol arama anlaşması yapılırken, Türk yapım insansız hava araçları Somali’ye teslim edildi ve yüzlerce Türk askeri başkente konuşlandırıldı.
Bu gelişmeler, Türkiye’nin Afrika Boynuzu’ndaki nüfuzunu artırırken Somali’ye, ABD’nin belirsiz tutumuna karşı daha öngörülebilir bir müttefik sunuyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Somali’ye Güçlü Destek Mesajı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde, Somali’nin kalkınma, güvenlik ve demokratik hedeflerine yönelik Ankara’nın sarsılmaz desteğini yineledi.
Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamada, görüşmede ikili ilişkiler, bölgesel ve küresel gelişmelerin yanı sıra enerji, balıkçılık ve savunma alanlarında işbirliğinin genişletilmesi konularının ele alındığı belirtildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin Somali’nin terörle mücadelesine olan güçlü bağlılığını vurgulayarak, güvenlik ve savunma alanlarındaki işbirliğini derinleştirme taahhüdünde bulundu.
Erdoğan ayrıca, demokrasi ve kalkınma yoluyla istikrarın sağlanmasının önemine dikkat çekerek, “Türkiye’nin Somali’ye desteği artarak devam edecek” dedi.
Enerji, balıkçılık ve savunma sanayi gibi alanlarda işbirliğinin, Somali’nin ekonomik kalkınması ve kaynak yönetimi açısından büyük potansiyel taşıdığını ifade eden Erdoğan, bu temasın iki ülke arasında imzalanan stratejik anlaşmaların ardından geldiğini vurguladı.
Türkiye’nin Somali’deki Artan Askerî ve Stratejik Etkisi
Türkiye’nin Mogadişu ile ilişkileri, 2011 yılında yaşanan ve yaklaşık 260.000 kişinin hayatını kaybettiği kıtlık sırasında Ankara’nın bölgeye gıda yardımı göndermesiyle başladı. O tarihten bu yana Türkiye, başkentteki önemli hastanelerden birini yeniden inşa etti, Mogadişu Limanı ve Havalimanı’nın işletmesini üstlendi ve bir askerî eğitim akademisi kurdu.
Ankara, yurt dışındaki en büyük askerî üssünü Mogadişu’da kurdu. Bugüne kadar yaklaşık 6.000 askerden oluşan iki tugayı eğitti ve Somali Ulusal İstihbarat ve Güvenlik Ajansı’nın (NISA) talebiyle insansız hava aracı (İHA) saldırıları düzenledi.
Uluslararası Kriz Grubu’nun Türkiye analisti Berkay Mandıracı, “Geleneksel güçlerin Afrika’nın bazı bölgelerinden çekilmesiyle Ankara, devreye girme fırsatı görüyor. Somali, stratejik deniz yolları ve hayati ticaret rotaları üzerinde yer aldığı için Ankara açısından büyük öneme sahip,” dedi.
Geçtiğimiz ay Mogadişu’ya yaklaşık 400 Türk askeri konuşlandırıldı; bu, bugüne kadarki en büyük Türk askeri birliği oldu. Bu ayın başlarında ise Türkiye, daha önce ülkeye gönderilen küçük İHA’lara kıyasla daha büyük mühimmat taşıyabilen iki adet Bayraktar Akıncı SİHA teslim etti.
Türkiye’nin Somali ordusu ile ortak bir komuta yapısı bulunmasına rağmen, diğer bazı uluslararası ortaklar Türk operasyonları hakkında yeterince bilgilendirilmediklerini ifade ediyor.
Mogadişu’da görev yapan bir diplomat, “Bazen bir hedefin üzerinde birden fazla İHA bulunuyordu,” dedi.
Yeni SİHA’lar, Somali hükümeti için hava gücü anlamında ciddi bir artış sağladı. Ancak bazı tanıklara göre, 2022 sonlarından bu yana Türk yapımı daha düşük kapasiteli SİHA’larla düzenlenen saldırılarda en az 40 sivil yaşamını yitirdi. Bu kayıplar, daha önce sivil can kayıpları nedeniyle eleştirilen AFRICOM’un, her ABD saldırısını duyurarak sorumluluğu netleştirme yoluna gitmesine neden oldu.
El Şebab-Husi İlişkisi Güçleniyor
BM uzmanları, El Şebab ile Yemen’deki Husi milisleri arasında son dönemde iki toplantı gerçekleştiğini raporladı. Birinde, Husi milisleri örgütün fiili başkenti Jilib’e patlayıcı uzmanı gönderdi.
Uzmanlara göre ABD’nin bölgeden tamamen çekilmesi, Somali’deki siyasi bölünmeleri derinleştirebilir ve güvenlik krizini ağırlaştırabilir.
Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud’un iç politikaya öncelik vermesi, ABD’de hayal kırıklığına neden oluyor. ABD, Somali’nin terörle mücadeleye yeniden odaklanmasını talep ediyor. Risk danışmanlığı firması Aldebaran’a göre, El Şebab 2022’de kaybettiği toprakların üçte birini geri kazandı.
Mogadişu Havalimanı’na havan saldırıları düzenlendi, cumhurbaşkanının konvoyuna bomba saldırısı yapıldı. ABD’nin desteğini çektiği Danab tugayı, moral kaybı yaşarken birçok asker izinsiz ayrıldı. Gıda ve yakıt desteği kesildi, maaşlar düşürüldü. Bu durum, Trump yönetiminin dış yardımları dondurma politikasının bir sonucu olarak görülüyor.
Yaklaşık 500 ABD askerinin yeniden konuşlandırılması planları gözden geçiriliyor. Danab, ABD hava saldırısı talep edebilen tek Somali birliği. 2024’te Somali açıklarında ABD tarafından düzenlenen bir hava saldırısında Yemen’den gönderilen füze sevkiyatı imha edildi.
Batılı yetkililere göre, “Hava saldırıları ancak sahada iyi kara birlikleri varsa işe yarar.”
Bölgedeki Güç Boşluğu ve Çin’in Yükselişi
ABD’nin Afrika Boynuzu’ndaki etkisi azaldı. Sudan ve Güney Sudan iç savaşlarla bölünmüş durumda, Cibuti Çin ordusuyla paylaşılırken, Etiyopya ile ilişkiler Tigray savaşı sonrası bozuldu.
Eski bir ABD askeri yetkilisi, Somali’nin güvenliğini Türkiye’ye devretmenin kısa vadeli bir seçenek olduğunu, ancak bunun ABD’nin bölgedeki nüfuzunu kaybetmesine yol açacağını belirtti: “Çıkarlarınızın ve hedeflerinizin uyumlu olması pek olası değildir.”
