Modern savaş alanında insansız hava araçlarının (İHA) hızlı yükselişi ve gelişen tehdit ortamı, orduların tıbbi müdahale konseptlerini yeniden şekillendirmesini gerektiriyor.
ABD Ordusu, tarih boyunca savaş tıbbının geliştirilmesinde öncü oldu. Küresel Terörle Mücadele döneminde (COIN) geliştirilen tıbbi uygulamalar, bugün Ukrayna’da görülen büyük ölçekli muharebe operasyonlarının (LSCO) ortaya çıkardığı yeni tehditlere uyum sağlamak zorunda. Rusya–Ukrayna savaşı, modern savaş tıbbı için kritik dersler sunan en büyük örneklerden biri hâline geldi.
İHA Çağı: Yaralanma Tipleri ve Lojistik Zorluklar Değişiyor
Ordu Dersleri Öğrenme Merkezi raporuna göre, savaş alanındaki en dramatik değişim, insansız hava aracı savaşının yükselişi oldu. Küçük quadcopter ve FPV sistemlerinden Geran-2 gibi tek yönlü intihar İHA’larına kadar birçok platform, hem savaşın doğasını hem de yaralanma türlerini değiştirdi.
Bu savaşta ölüm–yaralanma oranları önceki çatışmalara göre çok daha yüksek. FPV İHA’lar, geniş alan etkili topçu mühimmatından farklı olarak tek bir askeri hedef alabilen, yüksek patlayıcı yüklü nokta saldırı sistemleri hâline geldi.
İHA’lar sadece yaralanma biçimlerini değil, aynı zamanda lojistiği ve tahliye sürelerini de etkiledi. Hastaların cepheden uzaklaştırılması saatler sürebiliyor. Bu da sağlık görevlilerinin, siper ve barınaklarda daha uzun süreli bakım sağlayacak şekilde eğitilmesini zorunlu kılıyor.
ABD’de 68W sağlık personeli eğitimine hava yolu yönetimi, eskarotomi gibi ileri tıbbi müdahalelerin eklenmesi olumlu bir adım olsa da; orta vadeli bakım, ağrı yönetimi, teletıp gibi alanlarda daha kapsamlı bir eğitim dönüşümü gerekiyor.
İHA’ların Olumlu Etkileri
İHA teknolojisi tıbbi lojistikte fırsatlar da sağlıyor:
- Küçük drone’larla sahaya hızlı ilaç ve kan ürünleri ulaştırılması,
- Robotik kara araçlarıyla yaralı tahliyesinin mümkün hâle gelmesi.
Ukrayna’da insansız kara araçlarıyla 60 km’den fazla mesafede yapılan tahliyeler, bu alandaki potansiyeli doğrular nitelikte.
Helikopter Çağının Sonu mu? Artan Hava Savunması Etkisi
Ukrayna savaşında görülen bir diğer kritik değişim, hava savunma sistemlerinin aşırı yoğunluğu oldu. Bu durum, özellikle helikopterle tıbbi tahliyeyi (MEDEVAC) büyük ölçüde sınırladı.
Rusya’nın en az 166 helikopter kaybettiği bildirilirken, Ukrayna pilotları da yüksek risk nedeniyle çoğunlukla kara tabanlı tahliyeye yöneldi. Helikopterler, uzun menzilli hassas mühimmatlar nedeniyle yerde de savunmasız durumda.
Bu tablo:
- Helikopterlerin daha geride konuşlanmasına,
- Uçuş menzili ve görev süresinin kısalmasına,
- Kara tabanlı tahliyenin yeniden öncelik kazanmasına yol açtı.
Yeni nesil tiltrotor MV-75 Valor veya insansız Black Hawk konsepti gibi platformlar umut vadetse de, gelecekte gökyüzünün çok daha tehlikeli olacağı açık.
Uzun Menzilli Saldırı Sistemlerinin Tıbbi Etkilere Yansımaları
ATACMS, planör bombaları, akıllı top mermileri, Kalibr seyir füzeleri ve Shahed tipi İHA’lar gibi uzun menzilli mühimmatlar; lojistik merkezleri, hastaneleri, enerji altyapısını ve hava üslerini cephe gerisinde bile tehdit ediyor.
Bu nedenle Ukrayna ve Rusya:
- Komuta-kontrol düğümlerini dağıtık yapıya dönüştürdü,
- Cephe gerisindeki tıbbi tesisleri bölmek zorunda kaldı,
- Lojistik zincirlerini daha uzak noktalara taşıdı.
Ancak bu dağıtım modeli, tıbbi süreçlerde gecikmelere ve verim kaybına yol açıyor.
Bu koşullarda sağlık görevlileri:
- Küçük operasyonlar,
- Dikiş, kanama kontrolü gibi cerrahi işlemler,
- Laboratuvar çalışmaları,
- Taşınabilir görüntüleme (mobil MR/RTG) kullanımı
gibi normalde uzman hekimlere ait görevleri üstlenmek zorunda kalabilir.
Modern Savaş Tıbbı Yeniden Şekilleniyor
Daha az lojistik destek, daha uzun tahliye süreleri, dağıtık tıbbi altyapı, daha ölümcül yaralar ve tehlikeli hava sahası koşulları; ABD ve müttefik orduların modern LSCO ortamına uyum sağlamasını zorunlu kılıyor.
Amerikan sağlık görevlileri, tarih boyunca her zorluğa uyum göstermeyi başardı. Ancak Ukrayna savaşı, 21. yüzyılın büyük ölçekli muharebelerinde tıbbi operasyonların tamamen yeniden düşünülmesi gerektiğini açıkça ortaya koyuyor.
Kaynak: Zachary Hilmer, Connecticut Ulusal Muhafızları’nda askeri istihbarat branşına katılmayı hedefleyen bir subay adayıdır ve beş yılı aşkın süredir savaş sağlık görevlisi olarak görev yapmaktadır.
