Bolivya polisi, başkent La Paz’daki başkanlık sarayının askerler tarafından basılmasından saatler sonra darbe girişiminin liderini tutukladı. Zırhlı araçlar ve askerler, kilit hükümet binalarının bulunduğu Murillo Meydanı’nda mevzilendi. Halkın ve siyasilerin tepkisi üzerine askerler geri çekildi.
Başkan Arce, darbe girişimini kınayarak halkı “demokrasi lehine örgütlenmeye ve harekete geçmeye” davet etti. Başkanlık sarayından televizyona verdiği mesajda, “Darbe girişimlerinin bir kez daha Bolivyalıların canını almasına izin veremeyiz” dedi.
Arce’nin sözleri yankı buldu ve demokrasi yanlısı göstericiler hükümeti desteklemek için sokaklara döküldü.
İsyancıların başındaki askeri lider General Juan José Zúñiga tutuklandı. General, darbe sırasında “demokrasiyi yeniden yapılandırmak” istediğini, şimdilik Başkan Luis Arce’ye saygı duyduğunu ancak hükümetin değişeceğini söylemişti.
Arce, yeni ordu komutanları atayacağını açıkladı. Bolivya’nın eski lideri Evo Morales, darbe girişimini kınayarak General Zúñiga ve “suç ortakları” hakkında suç duyurusunda bulunulması çağrısında bulundu.
Önümüzdeki haftalar, General Zúñiga’nın askeri ayaklanmasının münferit bir olay olup olmadığının anlaşılması açısından kilit önem taşıyacak. Hükümet artık daha savunmasız görünüyor ve muhalefet, Arce’nin yönetimini ordu baskısıyla değil, siyaset yoluyla yerinden etmeye çalışabilir.
Bolivya’nın Ekonomik Sıkıntıları: Yavaş Büyüme, Yükselen Enflasyon ve Dolar Kıtlığı
Bolivyalılar, yavaş büyüme, yükselen enflasyon ve dolar kıtlığının sancılarını giderek daha fazla hissediyor. Bu dönem, “ekonomik mucize” olarak adlandırılan önceki on yıldan çok farklı. Ülke ekonomisi 2010’lu yıllarda neredeyse her yıl %4’ün üzerinde büyürken, koronavirüs pandemisiyle birlikte büyük bir düşüş yaşadı. 2014 yılında emtia fiyatlarının düşmesi ve hükümetin harcamaları sürdürmek için döviz rezervlerini kullanması, ardından altın rezervlerine başvurması ve yerel olarak dolar tahvilleri satması ekonominin bozulmasına neden oldu.
Başkan Arce, solcu lider Evo Morales döneminde güçlü büyümenin yaşandığı on yılın neredeyse tamamında maliye bakanlığı yapmıştı. Arce, 2020’de devlet başkanlığı koltuğuna oturduğunda, pandeminin yol açtığı ciddi ekonomik zorluklarla karşılaştı. Azalan gaz üretimi, Bolivya’nın bütçeyi zorlayan ekonomik modelinin sonunu getirdi.
Bugün, ülkede yakıt sıkıntısı yaşanıyor ve hükümet yakıt ithal etmekte zorlanıyor. Benzin istasyonları önünde uzun araç kuyrukları oluşuyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) bu yıl sadece %1,6’lık bir büyüme öngörüyor. Bu durum, 2020’deki pandemiden bu yana Bolivya’nın son 25 yıldaki en yavaş büyümesi olacak.
Bu ekonomik krizin arkasında, Başkan Arce ve eski lider Morales’in hükümetin bu sorunlarla başa çıkma çabalarını felce uğratan siyasi kavgaları gösteriliyor. Morales’in Kongre’deki müttefikleri, Arce’nin ekonomik sıkıntıları hafifletmek için borç alma girişimlerini sürekli olarak engelledi.
Bolivya’da Siyasi Çekişme ve Ekonomik Kriz
Koka çiftçilerinden ve sendika işçilerinden hala önemli ölçüde destek alan eski lider Morales, Arce’nin rakipsiz olarak yeniden seçime girmesini istemiyor. Sürgünden dönen karizmatik popülist Morales, geçen yıl 2025 başkanlık yarışına katılmayı planladığını açıkladı.
Her iki taraf da destek toplamak ve eski müttefikinin altını oymak için çaba gösteriyor. Bu siyasi mücadele, hükümetin derinleşen ekonomik krizle başa çıkma çabalarını felce uğrattı. Analistler, sosyal huzursuzluğun giderek arttığını ve her an patlayabileceği uyarısında bulunuyor.
Nitekim 2019 yılında Başkan Morales, başkanlık seçimlerinin sonucunu manipüle etmeye çalıştığını söyleyen askerler tarafından görevden alınarak Meksika’ya sürgüne gönderilmişti.
Evo Morales, 2005 yılında iktidara gelmeden önce, Bolivya Amerika kıtasının siyasi açıdan en istikrarsız ülkelerinden biriydi. Morales’in iktidarda olduğu dönemde ülkesinin çok ihtiyaç duyduğu istikrarı getirdi.
Aralarındaki farklılıklara rağmen her iki lider de darbe girişimini kınadı. Bolivya’nın eski geçici Devlet Başkanı Áñez de X’te yaptığı açıklamada, Arce ve Morales’in 2025’te görevden alınması gerektiğini söyledi.
Şili, Paraguay, Brezilya, Ekvador ve AB liderleri de desteklerini ifade ettiler. Şili Devlet Başkanı Gabriel Boric, “Bu ülkenin ordusunun bir bölümü tarafından gerçekleştirilen kabul edilemez güç eylemini şiddetle kınıyoruz” dedi. Boric, “Bolivya’da ya da başka herhangi bir yerde meşru anayasal düzenin ihlal edilmesine müsamaha gösteremeyiz” sözlerini ekledi.
New York merkezli Amerika Konseyi Başkan Yardımcısı Brian Winter, “Bu dinamik bir durum ve Bolivya’da uzun bir askeri darbe tarihi var, ancak birçok yerel ve küresel güç simsarı Arce’nin arkasında sıraya giriyor” dedi.
