İran’ın hava savunma sistemleri, geniş kapsamlı bir hava kuvvetine sahip olmaması nedeniyle tehditlere karşı sınırlı bir etkinlik gösteriyor. İran’ın yaşlanan hava kuvvetleri, İsrail gibi modern beşinci nesil hava kuvvetleriyle rekabet edebilecek durumda değil.
Bununla birlikte, İran son yıllarda doğrudan bir hava kuvveti ihtiyacı hissetmedi, çünkü genellikle dış ülkelerdeki vekil güçlerini kullanarak etkinliğini sürdürebildi. Ayrıca, İran yanlısı milisleri kullanarak Irak’ta bir tampon bölge oluşturdu ve bu sayede bölgedeki stratejik konumunu güçlendirdi.
İran’ın hava savunma sistemlerinin etkilenmiş olma olasılığı ne anlama geliyor? Bu soruya yanıt bulmak için İran’ın sahip olduğu sistemleri incelemekte fayda var. Raporlara göre, İran’ın dört S-300 bataryası etkilenmiş durumda.
İran, S-300 hava savunma sistemlerini son yirmi yılda Rusya’dan satın aldı. 2007’de yapılan 800 milyon dolarlık anlaşma, zamanla çeşitli ertelemelere uğrasa da Tahran bu sistemlerden dört tane edinmek istiyordu. Bu sistemlerin, Körfez’deki Amerikan destekli Arap komşularına karşı İran’a önemli bir savunma avantajı sağlaması bekleniyordu.
İran 2019 yılında Suudi Arabistan’ın Abqaiq tesisine insansız hava araçları ve seyir füzeleri ile saldırarak bu sistemleri çeşitli operasyonlarda test etti. S-300’ler farklı bölgelerde konuşlandırılmış ve ihtiyaç halinde yer değiştirebilecek kapasiteye sahip. Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü, bu sistemlerin özellikle İsfahan, Natanz ve Fordow’daki nükleer tesislerin savunmasında stratejik bir rol oynadığını belirtti. Ekim ayındaki hava saldırılarının ardından, Tahran ve İlam gibi bölgelerdeki radar sahalarının da etkilendiği rapor edildi.
İran, S-300’lere ek olarak yerel üretim hava savunma sistemleri de geliştirmiştir. Bavar 373 sistemi, Sayyad 4 füzesiyle birlikte hava savunma kapasitesini arttırmak için kullanılıyor. Bu sistem, aktif elektronik taramalı dizi radarları sayesinde yüksek çözünürlük sunuyor ve tespit edilmesi zor olan hedeflere karşı etkili bir çözüm olarak öne çıkıyor.
Bavar 373, Sayyad 4 adlı füze sistemini kullanır. Sayyad 4 füzesi, hedefleri yüksek hassasiyetle vurabilme kapasitesine sahiptir. Bavar 373’te iki ana radar bulunur. Bunlardan biri S-bandı radar olup, uçakları ve diğer büyük hava tehditlerini uzun mesafelerden tespit edebilir. Diğeri ise X-bandı atış kontrol radar sistemidir ve hedefe daha kısa mesafeden daha hassas bir takip sağlar. Bu radarlar, aktif elektronik taramalı dizi (AESA) teknolojisi kullanır, bu da radarın daha zor tespit edilmesini ve daha yüksek çözünürlük sunmasını sağlar. Bavar 373, yaklaşık 200-300 km menzile sahiptir ve yüksek irtifada uçan hedeflere karşı etkili olacak şekilde tasarlanmıştır. Hedeflere 150 km uzaklığa kadar vurma yeteneğine sahiptir.Sistem, aynı anda birden fazla hedefi takip edip angaje olabilmektedir. Bu özellik, yoğun saldırılar karşısında sistemi daha etkili hale getirir.
İran ayrıca yerel üretim Mersad sistemini geliştirmiştir. Mersad’ın modernize edilmiş versiyonları, Shalamcheh ve Shahin füzeleriyle güçlendirilmiştir. İran’ın elinde ayrıca Çin menşeli HQ-2J, HQ-7 ve Rus yapımı Tor M1 gibi çeşitli sistemler de bulunuyor. 2020 yılında, yanlışlıkla bir Ukrayna yolcu uçağının düşürülmesinde Tor M1 sistemi kullanıldı.
Mersad, İran tarafından geliştirilen orta menzilli bir hava savunma sistemidir. 2010 yılında tanıtılan bu sistem, ABD yapımı MIM-23 Hawk füze sisteminin yerli bir versiyonu olarak tasarlanmıştır. Mersad, modern uçakları düşük ve orta irtifalarda etkili bir şekilde hedef alabilme kapasitesine sahiptir. Mersad sistemi, İran’ın yerli üretimi olan Shahin ve Shalamcheh füzelerini kullanır.Shalamcheh füzesi ise daha ileri teknolojilerle donatılmış olup, yaklaşık Mach 3 hızına ulaşabilir ve 40 km menzile sahiptir.Sistem, Kavosh (PAR), Jouiya (CWAR) ve Hadi (HPIR) gibi radarlarla donatılmıştır. Kavosh radarı, 150 km menzile sahip olup, hedefleri tespit eder. Hadi radarı ise hedef takibi ve füze yönlendirmesi için kullanılır ve elektro-optik sistemlerle desteklenmiştir. Mersad sistemi, İran’ın hava savunma ağının önemli bir bileşeni olarak hizmet vermektedir. Sistem, çeşitli tatbikatlarda ve operasyonlarda test edilmiş ve etkinliği kanıtlanmıştır. Örneğin, 2019 yılında İran, Mersad sistemiyle bir insansız hava aracını başarıyla düşürmüştür.
Son yıllarda hava savunma kapasitesini artırmaya yönelik yoğun çalışmalar yürüten İran, Arman ve Azarakhsh adlı yeni sistemlerini tanıttı. İran devlet medyasına göre, bu sistemler, yüksek menzilli tespit ve aynı anda çok sayıda hedefe angaje olabilme kapasitesine sahip. İran, Şubat 2024’te Arman ve Azarakhsh adını verdiği iki yeni hava savunma sistemini tanıttı. Uzun menzilli anti-balistik füze savunma sistemi, 80 km mesafedeki hedefleri tespit edebilir.Aynı anda 6 ila 12 hedefi 120 km menzilde etkisiz hale getirebilir, Sistem, 3 dakika içinde operasyonel hale gelebilir ve 20 saniyeden kısa bir tepki süresine sahiptir. Sayad-2 (70 km menzil) ve Sayad-3 (120 km menzil) füzelerini kullanabilir; ayrıca Sayad-3’ün 150 km menzilli geliştirilmiş versiyonunu da ateşleyebilir.
Azarakhsh Sistemi ise 50 km menzile kadar hedefleri tespit edebilir ve 4 hazır füzeyle etkisiz hale getirebilir. Gelişmiş 3D radar ve elektro-optik sistemlerle donatılmıştır, bu sayede her türlü hava koşulunda çalışabilir.Hafif ve taşınabilir yapısı sayesinde farklı araçlara monte edilebilir ve stratejik altyapıyı insansız hava aracı saldırılarına karşı korumak için tasarlanmıştır.
