NASA’nın Uluslararası Uzay İstasyonu Programı Operasyon Entegrasyon Müdürü Bill Spetch, Uluslararası Uzay İstasyonu’nu imha etme ve yörüngeden çıkarma aracının tasarımının SpaceX’in Dragon kapsülüne dayanacağını söyledi. Spetch, yeni araçla ilgili olarak “Bu, Dragon’un mirası olan bir tasarıma dayanıyor” dedi.
SpaceX’in tasarlayacağı yeni araç, Uluslararası Uzay İstasyonu’nu (ISS) imha etmek amacıyla devasa istasyonu ateşli bir gösteriyle Dünya’nın atmosferine doğru itecek. Eğer bir şeyler ters giderse, gezegenimizin yüzeyine bir enkaz yağabilir.
Rusya ile Soğuk Savaş sonrası bir ortaklık çerçevesinde tasarlanan ve inşa edilen Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) başlangıçta 15 yıllık tasarım ömrü için planlanmıştı. ISS’nin ömrü çok daha uzun sürdü ancak istasyon yaşlanıyordu. NASA, güvenlik açısından bu muazzam tesisi 2031 yılı civarında imha etmeyi planlıyor. Bu işi başarmak için ajans, SpaceX’e 843 milyon dolara kadar ödeme yapacak. Sözleşme, hantal ISS’yi sonlandıracak benzersiz bir yörüngeden çıkarma aracının geliştirilmesini kapsıyor ancak fırlatma maliyetlerini içermiyor.
NASA, projeler için alınan tekliflerin sayısını vermeyi reddetti. Şu anda SpaceX’in yörüngeden çıkarma aracına ilişkin vizyonu hakkında hiçbir ayrıntı kamuoyunca bilinmiyor.
Yörüngeden çıkarma aracı ne olursa olsun, SpaceX hassas bir teknik zorluğun üstesinden gelmesi gerekiyor.
NASA, uzay istasyonunu 2030 yılına kadar işletmeyi planladığını ve Kanada, Avrupa ve Japonya’daki uzay ajanslarının bu zaman çizelgesine katıldığını söyledi. NASA ile ISS ortaklığına liderlik eden ve istasyonun birkaç kilit modülünü işleten Rusya’nın Roscosmos’u ise şu anda 2028 yılına kadar taahhütte bulunuyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu hayranları, onun hiç yok edilmemesi gerektiğini savunuyor; aksine, insanların mühendislik becerilerinin bir kanıtı olarak sonsuza kadar uzayda kalmasını sağlayacak kadar yüksek bir yörüngeye çıkarılması gerektiğini düşünüyorlar. NASA, bu fikrin son derece kullanışsız ve pahalı olacağını söylüyor. Ayrıca, laboratuvar zaten kırılgan ve havada kaldığı sürece daha da kırılgan hale gelecek. Er ya da geç parçalanmaya başlayacak.
NASA, bazı nostaljik gözlemcilerin istasyonun parçalarının sağlam bir şekilde çıkarılıp Dünya yüzeyine güvenli bir şekilde taşınarak bir müzeye götürülmesini istediğini, ancak bunun lojistik açıdan kalıcı bir ultra yüksek yörünge kadar zor olduğunu söylüyor. Uzay istasyonu yörüngede monte edilmiş olsa da, demonte edilmek üzere tasarlanmamıştı ve mevcut hiçbir uzay aracı ISS modüllerini Dünya’ya geri taşımak için yeterli yük kapasitesine sahip değil.
NASA başka senaryolar da düşündü; tesisi yörüngede yeniden kullanmak, işletmesini özel sektöre devretmek ve hatta uzayda paramparça etmek. Ancak bunların hepsi daha da büyük riskler içeriyordu.
ISS istasyonu parçalara ayırmanın zorlukları nedeniyle tek parça halinde Dünya’nın atmosferine gönderilecek. Teorik olarak atmosfer, sürtünme oluşturarak içinden geçen materyali doğal olarak yakar. Ancak daha büyük nesneler bu süreçten kurtulabilir ve Dünya’ya düşebilir. Bu yılın başında bir Florida sakininin çatısına iki kiloluk bir metal parçası çarptı. NASA, bu nesnenin astronotların üç yıl önce uzay istasyonundan “kontrolsüz yeniden giriş” için fırlattıkları enkazla dolu büyük bir pil paletinin kalıntıları olduğunu belirledi. Ev sahibi şimdi bu olay nedeniyle uzay ajansından tazminat talep ediyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu gibi hantal bir cismin kontrolsüz bir şekilde düşmesi kabus gibi bir senaryo olacaktır. Sadece laboratuvarın büyük parçaları gezegenimizin yüzeyine düşmekle kalmaz, aynı zamanda istasyon yuvarlanır ve parçalanır, bu da süreci öngörülemez hale getirir. Kontrolsüz bir şekilde atmosfere giriş, Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 90’ının üzerinden geçen ISS’nin yörüngesi boyunca herhangi bir yere enkaz yağdırabilir. İşte NASA’nın SpaceX ile yaptığı sözleşme bu noktada devreye giriyor. Ticari yörüngeden çıkarma aracının fırlatılması, uzay istasyonuna bağlanması ve ardından dikkatlice koreografisi yapılmış, riski en aza indiren bir manevrayla onu Dünya atmosferine indirmesi gerekiyor.
ISS, doğal sürüklenmenin bir kombinasyonunu ve gerekirse mevcut motorlarını kullanarak daha alçak bir yörüngeye, yaklaşık 260 millik çalışma yüksekliğinden Dünya’dan 205 milden daha altına inmeyecek şekilde hareket edecektir. Ardından SpaceX’in yörüngeden çıkarma aracı, istasyonun planlanan imha tarihinden yaklaşık bir yıl önce ve astronotlar hala gemideyken fırlatılacak. Bu bir yıllık süre zarfında ISS’nin irtifası düşmeye devam edecek ve istasyonda kalan son astronotlar da Dünya’ya dönecek. Böylece istasyon 30 yıl sonra ilk kez insansız kalacak. Laboratuvarın ne kadar hızlı düştüğüne bağlı olarak yörüngeden çıkarma aracı, istasyonun yörüngesinin en alt noktasını yaklaşık 155 milden yaklaşık 90 mile çekmek için bir dizi yanma gerçekleştirecek. Nihayetinde son hamle yapılacak. Yörünge aracı, Uluslararası Uzay İstasyonu’nu atmosferin en kalın ve en tehlikeli alt katmanlarına itmek için motorlarını bir saate kadar ateşleyecek. Bu yanma, istasyonun ve ürettiği her türlü enkazın, insanlığın en tehlikeli yörünge çöplerinin çoğunun son dinlenme yeri olan seyrek nüfuslu güney Pasifik Okyanusu’na düşmesini sağlayacak.
NASA, SpaceX’in sisteminin bir değil, iki bileşen arızası meydana gelse bile kontrollü bir yörüngeden çıkma işlemini başarıyla gerçekleştirebilmesi gerektiğini söylüyor.
Kaynak: Today in Science
