Taktik tekerlekli zırhlı araçlar, modern savaş sahasında önemli bir yer tutmaktadır. Ukrayna-Rusya savaşı ve İsrail-Hamas çatışması, bu araçların farklı savaş koşullarında nasıl performans gösterdiğine dair çarpıcı veriler sunmaktadır. Bu yazıda, söz konusu çatışmalarda tekerlekli zırhlı araçların kullanım alanları, avantajları, karşılaştıkları zorluklar ve performansları ele alınacaktır.
24 Şubat 2022’de başlayan Ukrayna-Rusya savaşı, Avrupa’nın en büyük silahlı çatışmalarından biri haline gelmiştir. Tekerlekli zırhlı araçlar, her iki taraf için de önemli bir rol oynamaktadır.
BTR SERİSİ
Rusya, BTR serisi (BTR-60, BTR-70, BTR-80, BTR-82A) araçlarını yoğun olarak kullanırken, Ukrayna Batı tarafından sağlanan Humvee, Kirpi, Stryker Zırhlı Personel Taşıyıcı gibi araçları aktif olarak sahaya sürmüştür. Bu araçlar, asker taşımacılığı, keşif ve bazen doğrudan çatışmalar için kullanılmıştır.
Rus ordusu BTR-82A gibi modeller özellikle Donbas bölgesindeki operasyonlarda kullanılmıştır. Ancak modern tanksavar füzeleri ve topçu saldırılarına karşı savunmasız kalmış, örneğin Avdiivka yakınlarında tek bir günde 13 BTR-82A kaybedilmiştir.
Ukrayna ordusu batı’dan sağlanan zırhlı araçlar, asker sevkiyatında önemli bir rol oynasa da, BTR-80 gibi araçlar yoğun kayıplar vermiştir. Savaş boyunca Ukrayna’nın en az 124 BTR-80 kaybettiği rapor edilmiştir.
Taktik tekerlikli araçlar yüksek hareket kabiliyeti ve maliyet etkinliği ile yol ağlarının yoğun olduğu bölgelerde avantaj sağlamaktadır. Fakat mayınlar ve tanksavar silahları karşısında zayıf kalmakta, ağır çatışmalarda paletli araçlara göre daha düşük dayanıklılık göstermektedir. Rus ordusu kaynak sıkıntısı nedeniyle 1950’lerden kalma BTR-50 gibi eski modellerin bile tekrar cepheye sürülmesi, uzun vadeli sürdürülebilirlik sorunlarını ortaya koymaktadır.
BMC KİRPİ
Kirpi, Türk savunma sanayi şirketi BMC tarafından üretilen 4×4 mayın korumalı, pusuya karşı dayanıklı (MRAP) bir araçtır. Ukrayna’ya Ağustos 2022’de ilk parti 50 araç teslim edildi ve daha fazla araç sevkiyatı planlandı.
Yüksek seviyede mayın ve el yapımı patlayıcı (IED) koruması sağlayan araçlar, genellikle uzaktan komutalı silah sistemleri (UKSS) veya makineli tüfeklerle donatılmaktadır. Tekerlekli yapısı sayesinde yol üzerinde yüksek mobilite sunarken, zorlu arazi koşullarında bazı sınırlamaları bulunmaktadır.
Ukraynalı askerler, Kirpi’nin zırhının ve mayın korumasının etkili olduğunu belirtmiştir. Birçok saldırıya rağmen mürettebatın hayatta kalma oranı yüksek olmuştur. Sosyal medyada paylaşılan videolarda, Kirpi’nin beş ardışık FPV drone saldırısına rağmen işlevini sürdürdüğü görülmüştür. Özellikle lastiklerin savaş sırasında kırılgan olduğu ve hareket kabiliyetini olumsuz etkileyebileceği rapor edilmiştir.
Oryx’in açık kaynak verilerine göre, bazı Kirpi araçları tahrip edilmiş, hasar görmüş veya ele geçirilmiştir. Ancak, kesin kayıp sayıları değişkenlik göstermektedir.
Stryker Zırhlı Aracı
Stryker, ABD tarafından geliştirilen 8×8 zırhlı personel taşıyıcı (ZPT) olup piyade taşıyıcı, keşif ve mobil top sistemi gibi farklı varyantları bulunmaktadır. Ukrayna’ya ilk Stryker teslimatı Ocak 2023’te gerçekleşmiş ve 90 araç gönderilmiştir.
Stryker, şehir savaşları, keşif operasyonları ve piyade taşımacılığı için uygundur. Termal kameralar ve 12.7 mm makineli tüfek veya 30 mm otomatik top ile donatılabilir. 8×8 yapısı sayesinde açık arazilerde ve engebeli zeminlerde daha iyi bir performans sergiler.
Ukrayna’da gerçekleşen Şehir Savaşlarında 82. Hava İndirme Tugayı tarafından Zaporijya bölgesinde kullanılmıştır. Özellikle termal sensörleri sayesinde Rus kuvvetlerini tespit etmede avantaj sağlamıştır. Ağır Rus savunmalarına karşı zayıf kalmış ve açık arazilerde tanklarla doğrudan çatışmalarda etkisiz olduğu rapor edilmiştir. Bu araçlar yoğun olarak piyade taşımacılığı, ateş desteği ve şehir savaşları için kullanılmıştır.
Oryx verilerine göre, Ukrayna’da en az 17 M1126 Stryker tahrip olmuş, 4 araç hasar görmüş ve 4 araç ele geçirilmiştir. Ayrıca 7 M1132 Stryker tahrip edilmiştir.
Kirpi ve Stryker, Ukrayna savaş sahasında farklı görevlerde etkili olmuş iki önemli zırhlı araçtır. Kirpi, mayın ve EYP tehditlerine karşı üstün koruma sağlarken, engebeli arazilerde ve hızlı saldırı operasyonlarında bazı sınırlamalara sahiptir. Stryker ise şehir savaşları ve keşif operasyonlarında etkili olmuş, ancak ağır Rus tanksavar silahlarına karşı dayanıksız kalmıştır.
Her iki aracın da kayıplar yaşadığı gözlemlense de, Ukrayna’nın askeri stratejisine önemli katkılar sağladıkları açıktır. Bu analiz, farklı savaş ortamlarında tekerlekli zırhlı araçların avantajlarını ve zorluklarını anlamaya yardımcı olmaktadır.
EİTAN APC
İsrail ordusunun (IDF) en yeni tekerlekli zırhlı personel taşıyıcısı olan Eitan APC 2014’teki Gazze operasyonlarından (Koruyucu Hat Operasyonu) elde edilen deneyimlerin ışığında geliştirilmiştir. 30-35 ton ağırlığında olan ve 8×8 tekerlekli yapısıyla dikkat çeken bu zırhlı aracın hareket kabiliyeti oldukça yüksektir. 90 km/s hıza ulaşabilen Eitan, IDF’nin kara operasyonlarındaki mobilite ihtiyacını karşılamak üzere tasarlanmıştır.
Silah sistemleri bakımından 30 mm top, 12,7 mm makineli tüfek ve 7,62 mm makineli tüfekle donatılan Eitan, çok yönlü bir muharebe aracı olarak konumlandırılmaktadır. Iron First aktif koruma sistemi, Elbit Systems tarafından geliştirilmiş olup tanksavar füzelerine ve RPG tehdidine karşı koruma sağlamak amacıyla entegre edilmiştir. Seri üretimi 2022’de başlayan Eitan, Mayıs 2023’te Nahal Tugayı’na teslim edilmiştir.
Eitan, Ekim 2023’te Hamas’ın saldırılarıyla başlayan Gazze operasyonunda aktif olarak kullanılmıştır. Aracın ilk savaş kullanımı, 7 Ekim 2023’teki Zikim Muharebesi’nde gerçekleşmiştir. IDF, Eitan’ı düşman tehdidine karşı hızlı tepki vermek için kullanmış ve aracın manevra kabiliyeti ve hızının muharebe alanında avantaj sağladığını raporlamıştır.
Bazı kaynaklara göre Eitan, planlanandan önce, Ekim 2023’te aktif savaş alanına sürülmüştür. Bu durum, IDF’nin operasyonel gereksinimlere hızlı adaptasyon ihtiyacını yansıtmaktadır. Ancak, aracın Gazze operasyonlarındaki genel performansı hakkında kamuoyuna yansıyan detaylı bilgiler sınırlıdır.
Iron First Aktif Koruma Sisteminin Tanksavar Tehditlere Karşı Etkinliği
Iron First, radar tabanlı bir sistemle gelen tanksavar tehditlerini algılayarak, bunları havada imha eden patlayıcı projeksiyonlarla etkisiz hale getiren bir teknolojidir. Sistemin RPG ve ATGM gibi tanksavar tehditlere karşı koruma sağlamak için geliştirildiği bilinmektedir. Aralık 2022’de, IDF ve Elbit Systems, Iron First’in Eitan APC üzerinde farklı senaryolarda başarılı testlerden geçtiğini duyurmuştur.Bu testler, sistemin teorik olarak etkili olduğunu göstermektedir.
Ancak, Gazze operasyonlarında Iron First’in savaş alanındaki gerçek etkinliği hakkında kamuoyuyla paylaşılan somut veriler eksiktir. Bazı kaynaklar, Eitan’ın hızının tanksavar roketlerden kaçınma konusunda avantaj sağladığını belirtse de, sistemin doğrudan bir tehdide karşı savaş alanındaki performansı hakkında detaylı raporlar bulunmamaktadır.
Bunun yanında, sistemin tam entegrasyonu tamamlanmadan kullanıma sokulması, IDF’nin operasyonel kararlarında esnek davrandığını göstermektedir, ancak bu durum Iron First’in gerçek şartlardaki başarı oranını kesin olarak belirlemeyi zorlaştırmaktadır.
Eitan APC, Gazze operasyonlarında IDF tarafından aktif olarak kullanılmış ve hızlı mobilizasyon yeteneğiyle dikkat çekmiştir. Iron First aktif koruma sistemi, teorik olarak tanksavar tehditlere karşı etkili bir çözüm sunmaktadır, ancak Gazze operasyonlarındaki savaş koşullarında gerçek performansına dair kesin veriler eksiktir. Sistem üzerine yapılacak daha fazla analiz ve saha verileri, Iron First’ün operasyonel etkinliğini daha net bir şekilde ortaya koyacaktır.
