ABD ve Ukrayna, Başkan Donald Trump’ın Rusya ile savaşı hızla sona erdirmeye çalıştığı bir dönemde, Kiev’in Washington’un desteğini kazanma çabalarının merkezinde yer alan mineral anlaşması taslağı üzerinde uzlaştı.
Konuyla ilgili bilgi sahibi kaynaklara göre, taslak anlaşmada herhangi bir ABD güvenlik garantisi veya silah akışının devamına dair bir madde bulunmuyor. Ancak ABD’nin, Ukrayna’nın “özgür, egemen ve güvenli” bir ülke olarak kalmasını desteklediği belirtiliyor. Anlaşmanın mevcut hali güvenlik garantileri içermese de, Ukrayna yönetimi bunu ilerleyen süreçte bir başlangıç noktası olarak değerlendiriyor. ABD’li yetkililer ise ekonomik bağların, Ukrayna için dolaylı bir güvenlik kalkanı oluşturacağını savunuyor. Ayrıntılı bir anlaşmanın ilerleyen dönemlerde yapılması bekleniyor.
Gelecekteki Silah Sevkiyatları Görüşülüyor
Anlaşma hakkında bilgi sahibi kaynaklara göre, Washington ve Kiev gelecekteki silah sevkiyatlarını hala müzakere ediyor. Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy’nin Cuma günü Washington’a gelerek “çok büyük bir anlaşma” imzalamak istediğini açıkladı. Bu açıklama, iki liderin geçtiğimiz hafta karşılıklı sert söylemlerinin ardından geldi.
Trump, anlaşmayı Kiev’e yapılan milyarlarca dolarlık yardımın geri ödenmesi olarak nitelendirirken, çatışmayı sona erdirecek bir anlaşmaya varılması halinde Ukrayna’da bir tür barış gücü askerine ihtiyaç duyulacağını belirtti. Üç yıl önce Ukrayna’yı işgal eden Moskova ise NATO güçlerinin konuşlandırılmasını kabul etmeyeceğini açıkladı.
Avrupa Ülkelerinden Barış Gücü Önerisi
Bazı Avrupa ülkeleri Ukrayna’ya barış gücü göndermeye istekli olduklarını duyurdu. Trump, Moskova’nın bu öneriyi kabul edebileceğini öne sürse de Kremlin, bu iddiayı yalanladı.
Trump’ın Rusya ile hızlı bir barış anlaşması yapmaya çalışması, ABD’nin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e Avrupa’daki güvenliği zayıflatabilecek tavizler verebileceği yönünde endişeleri artırdı. Trump geçtiğimiz hafta Zelenskyy’i hızlı bir barış anlaşması yapması gerektiğini savunarak “sevilmeyen bir diktatör” olarak tanımlamıştı. Ukrayna lideri ise Trump’ın “dezenformasyon balonu” içinde yaşadığını söyledi.
ABD ve Ukrayna Arasında Maden Anlaşmasının Detayları
Kaynaklara göre her iki taraf da mineral anlaşmasını kabul etti ve imzalanmasını tavsiye etti. Bu anlaşma, Ukrayna’nın geniş maden zenginliğini ABD’ye açabilir.
Trump, “Şu anda yaptığımız şey, bakın, güvence altına alınmak istiyoruz,” dedi. “Amerikan vergi mükellefleri paralarını geri alacaklar, artı ek gelir elde edecekler.”
Zelenskyy, ABD’nin Ukrayna’nın doğal kaynakları üzerinde 500 milyar dolarlık hak talep ettiğini belirterek, daha önce benzer bir maden anlaşması taslağını imzalamayı reddetmişti. Kiev, ABD yardımının miktarının yetersiz olduğunu ve anlaşmanın Ukrayna’ya güvenlik garantisi sunmadığını savunuyor.
Yeniden Yapılanma Yatırım Fonu Kurulacak
Anlaşmanın detaylarına vakıf kaynaklara göre, ABD ve Ukrayna, mineraller, hidrokarbonlar ve diğer doğal kaynaklardan elde edilen gelirleri toplamak ve yeniden yatırım yapmak için bir “Yeniden Yapılanma Yatırım Fonu” kuracak. Ukrayna, işletme giderleri düşüldükten sonra elde edilen gelirin %50’sini bu fona aktaracak ve bu katkı 500 milyar dolara ulaşana kadar devam edecek. ABD ise “istikrarlı ve ekonomik açıdan güçlü bir Ukrayna” oluşturmak için uzun vadeli mali taahhütte bulunacak.
Trump, Ukrayna’nın mineral anlaşması karşılığında ne alacağı sorulduğunda, ABD tarafından sağlandığını söylediği 350 milyar dolara ek olarak “çok sayıda askeri teçhizat ve savaşmaya devam etme hakkı” sunduklarını belirtti.
Anlaşmanın Siyasi Yansımaları
Cato Enstitüsü’nden savunma ve dış politika uzmanı Justin Logan, “Anlaşmanın içeriği yüzeyde göründüğünden daha az ve yoğun şekilde siyasi bir hamle gibi görünüyor” dedi. Logan’a göre, bu anlaşma Trump’a “siyasi bir zafer” sağlarken, Zelenskyy de ABD ile gerilen ilişkileri normalleştirme fırsatı yakalayabilir.
Brookings Enstitüsü’nden Scott Anderson ise mineral anlaşmasının birçok ülke için “bir tür kaynak gaspı” gibi görünebileceğini ancak Cumhuriyetçi milletvekillerinin desteğini almak için gerekli olduğunu ifade etti. “Bu, Trump’a pazarlık gücü kazandırıyor ve bir anlamda mantıklı görünüyor” dedi.
Zelenskyy’nin ABD Ziyareti
Kaynaklara göre Ukrayna Bakanlar Kurulu, Çarşamba günü anlaşmanın imzalanmasını tavsiye edecek. Zelenskyy’nin anlaşmayı imzalamak üzere Cuma günü ABD’ye gitmesi bekleniyor.
Trump, gazetecilere verdiği demeçte, “Cuma günü geleceğini duydum. Gelmek isterse benim için kesinlikle sorun değil. Ve bunu benimle birlikte imzalamak ister” dedi.
Avrupa’nın Endişeleri
Avrupalı yetkililer, Trump’ın Ukrayna ve Avrupa’yı göz ardı ederek Rusya ile barış görüşmelerine yönelmesinin, ABD’nin Avrupa güvenliğini öncelik olarak görmediği sinyalini verdiğini düşünüyor. Beyaz Saray’da gerçekleşecek bir görüşme, Zelenskyy’ye Trump’a doğrudan ABD’nin desteğini sürdürmesi için çağrıda bulunma şansı tanıyabilir.
Ukrayna verilerine göre, ülke Avrupa Birliği tarafından kritik olarak tanımlanan 34 madenden 22’sine sahip. Bunlar arasında sanayi ve inşaat malzemeleri, ferroalyajlar, değerli ve demir dışı metaller ile nadir toprak elementleri yer alıyor. Ayrıca Ukrayna’nın, elektrikli araç bataryalarında ve nükleer reaktörlerde kullanılan grafit rezervleri, küresel kaynakların %20’sini oluşturuyor.
