ABD Savunma Bakanlığı’nın 2026 mali yılı bütçesini kesinleştirmesiyle birlikte, ABD Hava Kuvvetleri’nin 26 adet Boeing E-7A Wedgetail uçağı satın alma planı iptal riskiyle karşı karşıya.
Aviation Week’e konuşan kaynaklar, Pentagon içindeki tartışmaların, E-7A için ayrılan bütçenin iptali ve hava hareketli hedef göstergesi (AMTI) radar görevlerinin uydulara devredilmesi önerisi etrafında şekillendiğini aktardı. Ancak bu öneri, savaş yönetimi ve komuta-kontrol (BMC2) görevlerinin önemi nedeniyle Hava Kuvvetleri içinde dirençle karşılaşıyor.
Hava Kuvvetleri yetkilileri, Savunma Bakanı Ofisi (OSD) ile E-7A programı üzerinde görüşmelerin sürdüğünü açıkladı. Bir yetkili, “2026 mali yılı bütçesi hazırlanırken OSD ile E-7A Wedgetail programı konusunda çalışmalarımıza devam ediyoruz” dedi.
İç tartışmalar, 6 Mayıs’ta Temsilciler Meclisi Savunma Bütçesi Alt Komitesi’nde yapılan bir oturumda da gündeme geldi. Oturuma, Hava Kuvvetleri Kurmay Başkanı General David Allvin de katıldı. Oklahoma’daki Tinker Hava Kuvvetleri Üssü’nü temsil eden Temsilci Tom Cole, Allvin’e uzay tabanlı AMTI yetenekleri faaliyete geçene kadar E-7A’lara hâlâ ihtiyaç olup olmadığını sordu.
Allvin, E-3A ve E-7A gibi platformların modern savaş koşullarında daha yüksek risk altında olduğunu kabul etti ancak, bu uçakların BMC2 görevlerinde hâlâ hayati rol oynadığını vurguladı. Allvin, E-7A’daki 10 kişilik hava savaş yönetim ekibinin radar verilerini anlık olarak yorumlayarak dost unsurları yönlendirdiğini belirtti.
Ayrıca Allvin, uyduların henüz erken uyarı ve kontrol görevlerini E-7A kadar etkin şekilde yerine getiremediğini söyledi. “Sadece algılamak yetmez; algılayıp anlamalı ve harekete geçmeliyiz. E-7, E-3’ün sunduğu kabiliyetleri daha büyük kapasiteyle sunan bir platform” ifadelerini kullandı.
Hava Kuvvetleri, Ağustos ayında Boeing ile 2,56 milyar dolarlık bir sözleşme imzalayarak iki adet 737-700 uçağının E-7A prototipine dönüştürülmesini kararlaştırdı. Boeing, bu iki prototipi 2028 mali yılında teslim etmeyi planlıyor.
Boeing sözcüsü, “ABD Hava Kuvvetleri’ne uzun vadeli filo görevleri ve platform kabiliyetleri konusunda destek vermeyi sabırsızlıkla bekliyoruz” dedi. Şirket, E-7A’nın ilk test uçuşunun önümüzdeki aylarda gerçekleştirilmesini hedefliyor.
Tartışmalar, geçen kış Pentagon’un Maliyet Analizi ve Program Değerlendirme Ofisi tarafından başlatılan ortak hava muharebe yönetimi portföyüne yönelik geniş kapsamlı bir inceleme sırasında gündeme geldi. Bu kapsamda Senato Silahlı Kuvvetler Komitesi’ne sunulan yazılı ifadesinde Donanma Bakanı John Phelan, çalışmanın “yüksek yoğunluklu savaş ortamlarında” ortak hava muharebesine yönelik ihtiyaçları tanımlamayı amaçladığını belirtti.
Phelan ayrıca, çalışmada değerlendirilen opsiyonlardan birinin, Donanma uçak gemilerinden AEW&C görevini icra eden kara tabanlı turboprop motorlu Northrop Grumman E-2D Advanced Hawkeye uçaklarına yeni yatırımlar yapmak olduğunu söyledi.
EK BİLGİ
AMTI (Airborne Moving Target Indicator), bir radar sisteminin, özellikle de havadan taşınan (airborne) radarların, hareketli hedefleri (örneğin uçaklar, seyir füzeleri) sabit arka plan (kara, deniz, dağ, şehir vb.) sinyallerinden ayırarak tespit etmesini sağlayan bir radar işlevi veya algoritmasıdır.
Kullanım Alanları AEW&C (Airborne Early Warning and Control) uçaklarında (örneğin E-3 Sentry, E-7 Wedgetail), Hava savunma sistemlerinde, nsansız hava araçlarında (İHA’lar) ve gözetleme uçaklarında ve Uzaydan AMTI benzeri fonksiyonlar, modern uydularda geliştirilmeye çalışılmaktadır; ancak henüz E-7A gibi platformların tüm görev kapsamını yerine getirecek düzeyde değildir.
BMC2 (Battle Management Command and Control), modern savaş sahasında bilgi toplama, analiz etme, karar verme ve harekete geçme süreçlerini entegre eden bir askeri yönetim ve yönlendirme sistemidir.
Bu sistemin temel amacı “Doğru kararı, doğru zamanda, doğru birime iletmek.”
BMC2 Sistemi radar veya sensör hedefi algılar, veri komuta merkezine iletilir.BMC2 algoritmaları tehdit analizi yapar.En uygun müdahale aracı seçilir (ör. F-16, İHA, füze sistemi).Komut ile hedefe angajman sağlanır.Sonuçlar sisteme geri bildirilir.
Bu sistem ile Çoklu tehdit ortamlarında (hava, kara, deniz, siber) hızlı karar verme imkânı sağlar.Dost unsurların koordineli çalışmasını mümkün kılar.Gerçek zamanlı istihbarat ve harekât yönetimi sayesinde operasyonel başarıyı artırır.
Türkiye’nin BMC2 Sistemlerinde HAVELSAN ve ASELSAN Öne Çıkıyor
Modern savaş alanlarının dijital sinir sistemi olarak tanımlanan BMC2 (Battle Management Command and Control) çözümleri, Türkiye ve NATO ülkelerinde yapay zekâ, bulut bilişim ve insansız sistemlerle entegre bir dönüşümden geçiyor.
HAVELSAN’ın BMC2 Çözümleri Kara, Hava ve Deniz Platformlarında Etkin
HAVELSAN BAINES Sistemi:
Kara ve hava hedeflerine karşı geliştirilen HAVELSAN BAINES, uzun menzilli hava savunma sistemleriyle entegre şekilde çalışabiliyor. Sistem, çoklu radar ve füze komuta merkezleri arasında veri füzyonu sağlayarak yüksek tehdit yoğunluğunda otomatik hedef önceliklendirme sunuyor.
GENESIS ve ADVENT:
Türk Donanması’nın milli savaş yönetim sistemleri olarak öne çıkan GENESIS ve ADVENT, deniz platformlarında kullanılmak üzere geliştirildi.
- GENESIS, MEKO sınıfı fırkateynlerde uygulanırken,
- ADVENT, ağ merkezli harp konseptiyle tüm sensör ve silah sistemlerini entegre biçimde yönetebiliyor.
ADVENT, İHA/SİHA kontrolü, füze savunması ve ortak harekât gibi kabiliyetlerle denizden karaya ve havaya uzanan geniş bir komuta-kontrol alanı sunuyor.
ASELSAN’ın Entegre Komuta-Kontrol Sistemleri
ASELSAN, Türkiye’nin hava savunma sistemleri (HİSAR-A/O ve SİPER) ile tam entegre çalışan komuta kontrol çözümleri sunuyor.
Sahada mobil olarak görev yapan Atış Kontrol Araçları (FIRE-DIRECTION VEHICLE), BMC2 görevini yerine getirerek hava savunmasının yönetiminde kritik rol oynuyor.
NATO’da BMC2: Müşterek ve Entegre Komuta-Kontrol Yapısı
NATO AirC2 Sistemi:
Müttefik hava operasyonlarını tek merkezden yöneten AirC2, AWACS, uydu sistemleri ve kara radarları ile tam entegre çalışıyor.
AWACS (Airborne Warning and Control System):
Boeing E-3 Sentry uçakları üzerinden NATO’nun havadan komuta-kontrol kabiliyeti yürütülüyor. Bu sistem, tüm NATO unsurlarına hava resmi aktarabiliyor ve savaş uçaklarına görev atayabiliyor.
Müşterek Hedefleme ve Ortak Operasyonlar:
ACCS (Air Command and Control System) gibi sistemlerle görsel-işitsel iletişim, entegre hedefleme ve ortak veri ağı üzerinden NATO güçleri arasında tam koordinasyon sağlanıyor.
Geleceğin BMC2 Trendleri: Yapay Zekâ ve Uydu Tabanlı Savaş Yönetimi
| Teknoloji | Açıklama |
|---|---|
| Yapay Zekâ Entegrasyonu | Hedef seçimi ve tehdit önceliklendirme için otonom karar destek sistemleri |
| Bulut Tabanlı C4ISR | Komuta-kontrol ve istihbarat sistemlerinin bulut altyapısına taşınması |
| MUM-T (Manned-Unmanned Teaming) | İnsanlı ve insansız sistemlerin eşgüdümlü çalışması |
| Dijital Harp Alanı | Siber güvenlik, elektromanyetik spektrum ve elektronik harbin entegrasyonu |
| Uydu Destekli Komuta-Kontrol | Düşük yörüngeli uydularla entegre BMC2 altyapısı |
Sonuç: Türkiye Kendi BMC2 Ekosistemini Kuruyor
Türkiye, HAVELSAN ve ASELSAN öncülüğünde milli BMC2 çözümleri geliştirirken, NATO ağ merkezli harp konseptiyle çok uluslu sistemlerin entegrasyonuna öncülük ediyor. Geleceğin BMC2 yapısı, yapay zekâ destekli, insansız sistemlere açık ve uzay temelli bir altyapıya doğru evriliyor.
